Tarihi onçeşmeler (beykoz)

Gece gündüz hiç durmadan akan on lülesinden dolayı halk arasında "On Çeşmeler" diye bilinen, Beykoz'un orta yerindeki Ishak Ağa Çeşmesi, halen faal durumda olan tarihi çeşmeler içinde en eskisi, en güzeli...

Güneş karşı kıyıdakİ Tarabya sırtlarında yavaşça batarken, önümüzdeki zarif yapıyı solgun pembelere, hüzünlü gülkurularına, tozlu sarılara boyuyor. Sonra renkler daha da koyulaşıyor ve biz bu güzelim yapıyı şimdi yangın kırmızısı, kor kızılı, dumanlı bir imparatorluk moru ve Osmanlı şarabisi renginde ışıklarla yıkanırken izliyoruz. Birazdan yıldızlara bürünmüş bir akşamın ineceği Boğaziçi'nde telaşlı martılar ve yorgun denizciler var. Beyaz teknelere binmiş Beykozlu balıkçılar yekeyi usulünce döndürüyor ve kerterizledikleri Yuşa tepesi çizgisinde ağır bir tornistan yapıp, evlerine doğru dümen tutuyorlar.
Beykoz'dayız. Bir yanımız Boğaz, bir yanımız yukarılarda iyice koyulaşan gümüşbir pusla kaplı yumuşak çizgili tepeler. Beykoz'un orta yerindeki çeşmeyi seyrediyoruz; batmaya yakın binbir renge bürünen güneş ışıklarının, bu incecik ve zarif çeşmeyi nasıl bir rüya ve masal dünyasına uçurduğunu... Çeşmenin lülelerinden akan suyun fısıltısına, hüznün tüm renklerini kanatlarında taşıyan ebruli kumruların iç çekişleri karışıyor.
Tahrir defterlerinde, encümen ve vakıf kayıtlarında adı "Gümrük Emini İshak Ağa Çeşmesi" diye geçen, halk arasında ise "On Çeşmeler" diye bilinen Türkiye'nin en ünlü çeşmesinin karşısında durmuş, bir yıldırım aşkına tutulmuş gibi, gözlerimizi ondan ayıramıyoruz. Sanat tarihçilerine göre sadece Türkiye'de değil, dünyada da bir eşi bulunmayan On Çeşmeler'in üç sıra halinde dizilmiş sekiz mermer sütunu, çok güzel ve efsunlu bir kadının sonsuz uzun parmakları gibi göğe yükseliyor. Endülüs saraylarını hatırlatan sivri kemerlerin üstündeki süslü çatı, batmakta olan güneşin ışıklarını ta ötelerdeki Anadolu Hisarı, Kavak, Çubuklu, Göksu, Kanlıca, Paşabahçe ve Soğuksu'ya doğru yansıtıyor. Eni altı, boyu sekiz ve yüksekliği de dört metre olan, bu kadar büyük boyutlarına rağmen ince, zarif ve ışıklı yapıya kısaca çeşme demek haksızlık oluyor. Zaten On Çeşmeler'e geçen zaman içinde "Su Köşkü", "Su Kasrı" gibi adlar verilmiş. Gerçekten de Beykoz'un orta yerindeki bu çeşme tek kelimeyle "Suyun Sarayı"...

Yazı: Lemi Özgen Fotoğraflar: Hamdi Kurt