Zamanla bilgisayarlar küçüldü ve daha komplike cihazlar oldular. Fakat endüstriye hala daha büyük ve çok daha güçlü makinalar hükmediyordu. Hesaplama geliþti, bilgisayarlar birden fazla uygulamayý iþleyebilir hale geldiler ve geniþ merkezi mainframe`ler 'host' bilgisayarlar oldular. Yani pek çok terminal ve cihaz baðlý olan merkezi bilgisayarlardýlar. Baðlý olan terminallere 'dumb' (aptal) terminaller deniyordu. Diðer bir deyiþle giriþ ve çýkýþ cihazlarý (ekran ve klavye gibi) ve depolama yerine sahiptiler fakat kendileri için iþlem yapamazlardý. Burda geçmiþ zaman ekleri kullanýlsada günümüzdeki modern að teknolojisinin yanýnda bu tip ortamlar hala kullanýlmaktadýr. Yerel terminaller sýradan düþük-hýz bir seri arabirim ile makineye baðlýydýlar. Uzaktaki terminaller modemler ve sýradan dial-up telefon hatlarýyla makineye baðlanýyorlardý.
Bu ortamda 1200, 2400 ve 9600 bps transfer hýzlarý sunulabiliyordu. Bu dijital að standartlarý için düþük fakat pek çok uygulama için uygundu. Burda tanýmlanan host/terminal kullanýmý en saf þekliyle merkezi iþlemedir. Bu tip bir ortamdaki iþleme uygulamalarý aþaðýdakiler gibidir:
* geniþ entegre veritabaný yönetimi
* yüksek-hýz bilimsel algoritmalar
* merkezi envanter kontrolü
Mainframe host/terminal ortamýnda iþlemler küme yada interaktif olabilir. küme iþleme ile, iþlemler daha sonrasý için depolanýr ve hep birlikte iþleme tabi tutulurlar. Bu yüksek hýzlarda iþlemeye izin verir.
Ýnteraktif iþlemede ise iþlemler girer girmez iþlenirler. Bu daha yavaþtýr ama belirgin avantajlarý vardýr.
Mainframe`ler geliþip yüksek hýzda baðlantýlara sahip olunca bazý haberleþme iþlemleri baþka cihazlara devredildi. Bu cihazlar cephe iþlemcileri (FEPs-front end processors) ve grup kontrolcüleri (CCs-cluster controllers) idiler. Cephe iþlemcisi að haberleþmesine adanýyordu. Host bilgisayar ve yüksek hýz baðlantý arasýnda duruyordu.
Grup kontrolcüsü FEP`e baðlýydý ve adýndanda anlaþýldýðý gibi çok sayýda terminal ile haberleþmeyi yönetiyordu.
FEP`ler ve grup kontrolcüleri daðýtýk iþlemenin baþlangýcýydýlar. Ve daðýtýk iþleme bilgisayar að haberleþmesinin baþlangýcýydý.
Merkezi mainframe bilgisayar sistemlerinin çeþitli dezavantajlarý vardý. iþlenmemiþ bilgiye ve raporlara sýnýrlý sayýda insanýn kontrol eriþimi vardý.
Yazýlým hazýrlamak için pahalý bir yazýlým geliþtirme ekibi gerekiyordu.
Ve bakým ve destek harcamalarý yüksekti.
Doðal evrim daðýtýk iþleme yönündeydi. Ve minibilgisayarlar (adýnýn aksine hala geniþ makineler) mainframelerden iþlemin çoðunu almaya baþladýlar.
Daðýtýk hesaplama ile geleneksel host/terminal ortamlarda kulanýlandan daha komplike aðlara ihtiyaç duyulmaya baþlandý.
Daðýtýk minibilgisayar-tabanlý ortamlarda, dumb terminallere seri baðlantýlar yine desteklenmekte. Fakat baðýmsýz çalýþma istasyonlarýnýn geliþimiyle Ethernet gibi gerçek að arabirimlerine doðru bir eðilim baþladý.
minibilgisayar-tabanlý daðýtýk ortamlarda iþlenen tipik uygulamalar:
* CAD/CAM (bilgisayar destekli dizayn/bilgisayar destekli üretim)
* Haberleþme
* Proje Yönetimi
* orta-ölçü veritabaný yönetimi
Daðýtýk iþlemeyi yönetmek merkezi iþlemeyi yönetmekten daha zordur fakat pek çok avantajý vardýr.
Büyük bir iþin iþyükünün çeþitli makinalar arasýnda paylaþtýrýlabilmesini saðlar.
Örneðin bir bilgisayar çeþitli iþlemciler üzerinde iþin küçük parçalarýný baþlatabilir ve tüm iþlemi bitirmek için çýktýlarý kullanabilir.
Bu mevcut iþleme gücünün verimli kullanýmýdýr.
Büyük iþleri hýzlandýrýr ve iþlemcilerin iþin kendileri için uygun bölümlerinde kullanýlmasýna izin verir.
Özetleyecek olursak, daðýtýk iþlemenin karakteristikleri aþaðýdaki gibidir:
* baðýmsýz iþ-istasyonlarý (bazý durumlarda minilere ve/veya mainframe lere baðlý)
* Hazýr yazýlýmlar
* merkezi olmayan kaynak yönetimi
* farklý üretici firmalardan oluþabilen ortamlar.
Minibilgisayar/baðýmsýz iþ-istasyonlarý ortamýndaki daðýtýk iþleme günümüzde bildiðimiz bilgi aðlarýnýn oluþumuna yol açtý.
Bu evrimdeki diðer bir safha ise entegre devrelerin keþfi idi.
Bu daha küçük fakat daha güçlü makinalara fakat hepsinin farklý yazýlým kullanabilmesine yol açtý.
Otomasyon adalarý arasýndaki haberleþmeyi mümkün kýlabilmek için çeþitli üreticiler kendi að mimarilerini geliþtirmeye baþladýlar.
Bunlardan ikisi DECnet (sahibi Digital Equipment Corporation) ve SNA (System Network Architecture, sahibi IBM) dir.
Bu aðlar adanmýþ PSTN baðlantýlarý üzerinde çalýþýrlar.
DECnet ve SNA 'enterprise' aðlardýr. Kendi organizasyonlarýna hizmet veriyor fakat diðer aðlarla ayný ortamda çalýþamýyorlardý.
Interoperability konusunu çözmede ilk çalýþan packet-switched að Amerikan hükümetinin ARPANET`idir.
ARPANET, 1960`larda geliþtirildi ve bilgisayar donanýmý seçimlerine baðlý kalmaksýzýn pek çok organizasyonu birbirine baðladý.
Modern 'küresel' geniþ alan að yapýsýna atýlan ilk adýmdý.
Belkide að yapýsýna en büyük teþvik mikrobilgisayar veya PC`lerin (kiþisel bilgisayarlar) geliþtirilmesi idi.
Mikrobilgisayar ölçek haricinde minibilgisayar ve mainframe`lerden çok da farklý deðildi.
Gerçekte günümüzün bazý PC`leri 5 10 yýl önceki mini`lerden çok daha güçlüdürler.
PC`yi, bütün bilgi haberleþmesinin kendi içinde yapýldýðý minyatür bir mainframe ortamý olarakda düþünebilirsiniz.
Modern PC ile geleneksel bilgisayarlar arasýndaki ana fark PC lerin iþleyiþ hýzý.
Bunun sebebide kýsmen, modern PC`lerde yüksek hýz kullanýcý arabirimleri kullanýlmasýdýr.
PC`lerdeki bu hýzýn sebeplerinden biride genelde depolama için kendi hard-disklerini kullanmalarý ki bunlara mainframe depolamanýn aksine çok çabuk eriþilebilir.
PC`ler geniþ çapta ofis-tabanlý uygulamalarda kullanýlýr:
* kelime-iþlem
* spreadsheet
* küçükten orta seviye veritabaný yönetimi
* Grafikler
* Yayým
* Yazýlým geliþtirme
PC`ler baðýmsýz makineler olmasýna karþýn dumb terminal olarakda kullanýlabilir ve bu yolla host/dumb terminal ortamýnýn bir parçasý gibi iþleyebilirler.
Bu durumda host bilgisayara seri arabirim ile baðlanýrlar.
Benzer olarak, baðýmsýz olduklarýndan, mini/iþ-istasyonlarý ortamýnda baðýmsýz iþ istasyonlarý olarak çalýþabilirler.
En önemlisi bir yere alan aðý (LAN) yada PC LAN`ý kurmak için çeþitli PC`ler birbirlerine baðlanabilirler.
* Bir yerel að genelde küçük bir kampüs yada bina gibi sýnýrlý bir alan içerisindedir.
* Eðer baðlantýlarýn daha uzak noktalara yapýlmasý gerekirse, PC LAN herkese açýk geniþ alan aðlarýna baðlanabilir.
Bir LAN`da, dosya sunucusu, disk depolama yada yazýcýlar gibi kaynaklarýn paylaþýlmasýný mümkün kýlar.
PC iþ-istasyonunda, yerel kaynaklara gelen çaðrýlarý yakalayan ve paylaþýlmýþ kaynaklara yönlendiren yazýlýmlar kullanýlýr.
Netware yada Windows NT gibi yüksek performans sunucu çalýþtýðýnda, kullanýcýya kaynaklar yerelmiþ gibi görünebilir.
PC LAN`larýnýn ana özellikleri aþaðýdaki gibidir:
* Çoklu kullanýcý, paylaþýlan bilgi ve kaynaklar
* Genel uygulamalar
* Merkezi güvenlik sistemi
Gerçekte, bu özellikler mainframe ortamýndakilere çok benzemektedir.
Gördüðünüz gibi, 'að' terimi pek çok durumda kullanýlabilir.
Küçük iþyerlerindeki birkaç PC yi baðlayan yerel alan aðý gibi küçük fakat komplike anlamýnda da kullanýlablir.
Veya binlerce kullanýcýnýn baðlandýðý global að anlamýndada kullanýlabilir.
'Að' terimi konusunda dikkat edilecek bir nokta, genelde baðýmsýz makinalarýn baðlantýsýndan oluþan sistem olarak kullanýlmasýdýr.
Bilgisayar aðýnda, daðýtýk iþleme kuraldýr ve aðýn kendisi bilgisayar gibi görülebilir.
Özetlemek gerekirse, bilgisayar aðlarýnýn karakteristikleri aþaðýdaki gibidir:
* entegre sistemler
* evrensel bilgi eriþimi
* hazýr veya özel yapým yazýlýmlar
* hiyerarþik yönetim ve kaynak sahipliði
* çoklu-üretici ortamlarý
* þirket standartlarý ve kurallarý
Gelecekteki aðlar aþaðýdaki özellikleri içerecektir:
* Uluslararasý standartlarýn daha geniþ çapta uygulanmasý
* istemci/sunucu hesaplama ve kiþisel hesaplama aðlarýnýn geliþtirilmesi
En önemlisi, Að planlayýcýlarý kurulu olan donanýmlarýný en verimli kullanma yollarýný bulmak zorunda kalacaklar.
Bu aðlarýný geliþtirirken hem geriye hemde ileriye uyumluluk gerekliliklerini gözönünde bulundurmalarý demektir.
Ýstemci/Sunucu hesaplama sistemi
Ýstemci/sunucu hesaplama daðýtýk iþleme ve að fikirlerinin bir uzantýsýdýr.
Kullanýcýnýn bilgisayarýnda baþlayýp ihtiyaç duyuldukça kaynaklara eriþen bir hesaplama görüþüdür.
Ýstemci/sunucu ortamý bazýsý istemci makinalar olarak davranan bazýsýda sunucular olarak davranan aða baðlý makinelerden oluþur.
Ýstemci (genelde bir PC) sunucunun (genelde daha güçlü makinalar) servislerine istek yapar.
Günümüzde PCler çok güçlendi ve bazý durumlarda sunucu olarak kullanýlabilirler.
Bir sunucu fikri zaten LAN ortamýnda bulunuyor. Bir dosya sunucusu að iþletim sistemi olarak çalýþýr ve kaynaklarýn paylaþýmýný yönetir.
Dosya sunucularý istemci/sunucu ortamlarýnda da önemlidirler fakat bu ortamda ayný zamanda aþaðýdakilerde bulunabilir:
* yazýcý sunucularý
* haberleþme sunucularý
* bilgi sunucularý
Ýstemci/sunucu hesaplamada, veritabaný genelde bilgi sunucusu tarafýndan kontrol edilir ve yönetilir.
Eðer bir istemci veritabanýndan bir bilgiye ihtiyaç duyarsa basitçe bunu sunucudan ister.
Bütün veritabanýnýn istemciye göndermek yerine sunucu sadece istemcinin ihtiyacý olan bilgiyi gönderebilir.
Ýstemci bilgi ile çalýþabilir ve veritabanýný güncelleyecek deðiþiklikleri sunucuya geri gönderebilir.
Bu þekilde istemci ve sunucu hesaplamayý paylaþýr ve her makina kendine en uygun iþi yapar.
Buna doðru-ölçekleme (rightsizing) denir.
Herbir iþlem için sistemdeki en uygun makine kullanýlýr.
uygulamalar için sorumluluklar istemci ve sunucu makinalar arasýnda paylaþýlabilir.
Örneðin uygulamalar sunucu makinesinde durabilir ve istemci tarafýndan çaðrýlabilirler.
Fakat uygulamayý çalýþtýran arayüz genelde istemci makine tarafýndan yönetilir.
Bir istemci sunucudan bir uygulama çaðýrmak istediðinde bir API (uygulama programlama arabirimi - Application Programming Interface) kullanabilir.
API`ler istemcinin iþletim sisteminin detaylarýný bilmesine gerek kalmadan uygulama servislerine eriþimine izin verir.
Saygýlar.