Ve bu clusterlarýn boyutu 32KB olabilir. Bu sonuça dayanarak Fat16 kullanan bir partitionun max 2GB olacaðý sonucuna götürür. Üçüncüsü FAT16 elindeki boþ sabit diski ya da partisyon alanýnýn bir þekilde elindeki clusterlara daðýtmak zorundadýr. Bu nedenle sabit diskin boyutu büyümeye baþladýkça cluster’ýn boyutu da büyür.
Örneðin 1 MB’lýk bir dosya birçok cluster üzerine sýralanýp yerleþirken 10 KB uzunluðundaki tek bir dosya bir cluster’ý kaplar. Bu durumda özellikle disk boyutu 1- 2GB arasýnda ise FAT16 cluster boyutu 32 KB olacaktýr ve cluster üzerinde 10KB’lýk dosyadan arta kalan 22 KB’lýk boþluk deðerlendirilemeyerek boþa gidecektir. Özellikle çok miktarda ufak dosya barýndýran sabit disklerde bu durum bolca olur.
Cross-linking temel olarak, hard diskte zaten bulunan bir dosyanýn belli bir kýsmýnýn üzerine yeni bilgi yazýlmasýyla oluþur. Bu tip hatalar daha çok FAT dosya sisteminde görülmekteydi ve NTFS dosya sistemiyle büyük oranda giderildi. Bu tip, yazýlýmdan kaynaklanan bad sector hatalarý "low level format" adý verilen iþlemle düzeltilir.
http://lh3.google.com/istblacken/R7bfakPCBhI/AAAAAAAAADA/3yqlB4fQEFI/hdtune_errorscan%5B7%5D -
"Bad sector" nasýl düzeltilir?
Hard disk üreticileri disklerde zamanla meydana gelen bad sektörlerin devre dýþý býrakýlmasýný kolaylaþtýrmak için tüm disklere boþ birimler yerleþtirirler. Oluþan bad sektörler bu birimlere taþýnarak kullanýcýnýn herhangi bir problemle karþýlaþmamasý saðlanýr. Çoðu zaman bad sektör oluþumundan kullanýcýnýn haberi olmaz çünkü iþletim sistemi tespit ettiði bad sektörleri otomatik olarak boþ birimlere taþýr böylece bir sorunla karþýlaþýlmaz. Eðer bad sektörleri kendiniz tespit etmeye baþlamýþsanýz bu, diskteki bad sektörlerin taþýnmasý için kullanýlan boþ birimlerin tükendiði ve diskinizin de ömrünü tamamlamaya yakýn olduðu anlamýna gelir.
Ýþletim sistemi bad sektörleri tamir etmez ancak onlarý "görmezden" gelebilir. Bu þekilde iþletim sisteminin görmezden gelerek çalýþabileceði maksimum bir hata deðeri vardýr ve disk bu deðere ulaþtýktan sonra yapýlacak tek þey bir an önce yeni bir hard disk edinmenizdir.
Hard diskinizi kendiniz de test edebilirsiniz. Bunun için HD Tune ya da Windows’ un kendi dosya denetleme sistemi olan chkdsk komutunu kullanabilirsiniz. Chkdsk komutu ayný zamanda bulduðu hatalarý düzeltebilme yeteneðine de sahiptir. Ayrýca SpinRite adý verilen bir programla da hard diskinizin bakým ve gerekirse bilgi kurtarma iþlemlerini yapabilirsiniz.
b)Kullanýcý Hatalarý:
Pek çok kullanýcý kullandýðý sistemi normal olmayan þekilde kapatmasý durumunda yukarýda anlatýlan “badsector oluþmamasý” durumunda bile verilerde kalýcý hasarlar meydana gelebilmektedir.
Bu hasarlar genellikle sistem dosyalarýnda meydana geldiði gibi, üzerinde iþlem yapýlan sabit disk’te de sorun yaratabilmektedir. Bu þekilde sabit disk’te yer alan verileriniz için tehlike arz edecektir.
Veriler sadece elektrik arýzasý veya bilinçsiz müdahale haricinde de hasar görebilmektedir.
Bunlara örnek, hard disk’inizin anormal bir þekilde sallanmasý, yere düþmesi, suyla temas etmesi ve direkt güneþ görmesiyle de problemler oluþturabilmektedir.
3:Data Yok etmek !
Bilgisayar dilinde verilerin silinmesi diye birþey yoktur. Diskiniz üzerinde milyonlarca “1” ve “0” yuvasý bulunur ve bunlar ilk Format’ýn artýndan tamamen doludur. Verilerin yazýlmasý ve ya silinmesi bu yuvalarýn anlamý olarak doldurulmasý ya da kasýtlý olarak deðiþtirilmesidir.
Veri yazmayý anlamak zor deðil fakat veri silmek oldukça farklý bir konudur. Disk gibi veri depolama aygýtlarýndan veri silmek demek o verinin adresini ve baþlýk verilerini kasýtlý olarak ve “boþ” geçecek þekilde deðiþtirmek demektir. Tamamen örnekleme amaçlý bir ifadeyle anlatmaya çalýþalým.
1001111011 yine bizim resim dosyamýz olsun ve biz bunu silelim. Silme iþleminden sonra disk üzerindeki manzara __________ böyle bir boþluk olmayacak aksine 0011111011 gibi artýk burada istenen bir veri olmadýðýný ve üzerine yeni veriler yazacaðýný sisteme ifade eden bir deðiþiklikle o veri orada durmaya devam edecektir.
a)Data silme senaryosu
Varsayalým ki, Hardiskimizde çok önemli bilgilerimizin silinmesini istiyorsuz. Mesela.
Adým adým anlatacaðým iþlemleri yerine getirirseniz, kurtarma olasýlýðý minimum duzeylere gelecektir. Örneðin, Resim, belge,video,mp3 gibi dosyalarýmýz olsun
R-Wipe & Clean gibi program ile þu anki veriler geri gelmeyecek þekilde bir nebze silebilmekteyiz. fakat önceden silinenlere birþey yapamayýz. Yapýlacak iþlem mevcut sürücüyü silen yazýlýmlar kullanmalýyýz.
En garanti yol harddiske tamamen dolacak þekilde dosya kopyalamak. Bu iþi zorlaþtýrýr ama kurtarýlmamasý gibi bir þey söz konusu deðildir. Örneðin Büyük dosya boyutuna sahip film veya belge dosyasý mesela. Disk tam dolana kadar kopyalayýn.
Bu þekilde silmesi kolay olur. Diski tamamen doldurduktan sonra normal olarak silin hepsini.
Örneðin dosya yerine disk kýsmýný silmek isterseniz, temizlenmesi gereken sürücü D: olsun. Bu sürücüyü silmek istiyorsanýz, önce D: klasörüne girin, gizli dosyalarý gösterin. korunan iþletim sistemi dosyalarýný gösterdeki týklamayý kaldýrýn, ve wipe free space de, wiping algortyhm olarak da Dod 5200.28-Std yi seçip temizleyin..
Daha sonra diskin partititon’unu deðiþtirin. Örn.FAT32.. .Master Boot Record denilen (MBR) sistem belleðini özel bazý yazýlýmlarla sýfýrlayabilirsiniz.
Silme iþleminde Daha da ileri gitmek isterseniz, sisteme Defrag yapabilirsiniz..
Dosyalarýn bulunduðu harddisk’e format öncesi defrag çektiðiniz zaman bütün dosyalarý bir tek noktada toparlýyor. Daðýnýk halde olanlarý bir araya getirip, Incinerator programlarýyla geri getiremez þekilde silebilirsiniz..
Kullandýðý silme algoritmasýný tahmin bile edemezsiniz… Defrag diskte yazýlý veri ile uðraþýr, örneðin 100 gb lýk verinin 95 gb’ýný silindikten sonra geriye 5 gb’ý yerine taþýyacaktýr. Buda o 95 gb’lýk verinin en fazla 3-4 gb’ýnýn bozulmasýný saðlayacaktýr.
Not: diske format attýktan sonra defrag yapmamalýsýnýz. Disk dolu iken yapýnýz. Eðer yapmaya kalkarsanýz size gerek yok zaten” fragmante die” uyarý penceresi cýkartýr.
Bütün bunlardan sonra Artýk Veri kurtarma yaparlarsa kopyaladýðýnýz film alýnabilir sadece. Donanýmsal olarak veri kurtaran yazýlýmlarý (Encase vb..) hariç tabii.. ancak çok ciddi bir asayiþi durumlarda kullanýlýrlar.. J tabi bir yere kadar kurtarma gerçekleþir..…
Encase sadece Polisliye olaylarda, veri kurtarma aracý olarak kullanýlýr.
En garantili yol depolama cihazýnýzý bir kalderanýn tepesinden yanardaðýn içindeki Lav’larýn içine ATIP eritmektir J
Dosya silmeyi anlamak
Verilerinizi güvenli hale getirmede ilk adým verilerin nasýl depolandýðýný ve sildiðinizde ne olduðunu anlamaktýr. Çoðu insan dosya silindiðinde yokolduðunu düþünür, bir kitaptan bir sayfayý yýrtmýþlar gibi. Fakat iþletim sistemleri silme iþleminde basitçe "o dosyaya iþaret eden iþaretçiyi siler, dosyanýn tamamýný deðil". Bu daha çok karatahtaya bilgileri kolonlar halinde yazmak, her bir kolonun bir baþlýðý olmasý ve sadece o baþlýðý silerek tüm kolonun silinmiþ olduðunu varsaymaktýr. Tahtaya bakanlar hala kolonda yazýlý olan herþeyi, birileri üzerine yazana kadar, okuyabilirler.
Bunun veri gizliliðindeki anlamý nedir? Az bilgiye sahip bir bilgisayar kullanýcýsý bile az çaba ve geniþ çapta bulunan ücretsiz araçlarla Windows’da silinmiþ dosyalarý geri getirebilirler. Tahtayý tam temizleyen araçlara ihtiyacýnýz var.
b)Wipe Yapma:
Wipe ‘ýn kelime anlamý silmek veya yok etmek anlamýna gelmektedir
Çok önemli belgelerinizi silmek için sadece geri donüþüm kutusunu kullanmak akýllýca olmaz. Aksine veriyi yok etmekten öte, veriyi çok kolay bir þekilde geri getirmek üzere dosyayý farklý bir bölgeye atmýþ olmaktan öteye geçmemektedir. Bu þekilde, yazýlým bile kullanmadan dosyayý geri getirmek mümkündür.
Bu amaç doðrultusunda, yok edilmesi gereken data’lar için özel yöntemler geliþtirilmiþtir.
Bu yöntemleri;
Gutmann,
Schneier,
Dod,
Nato,
Vsitr,
Navso
NFM,
AFSSI5020,
Random,
Quick, olarak sýralayabiliriz.
Bu yöntemleri çeþitli yazýlýmlarý kullanarak faydalanabilirsiniz..
Buna örnek olarak Zilla Data Nuker, CCleaner ve Multilate File Wiper yazýlýmýný örnek verebiliriz..
Wipe iþlemi nasýl yapýlýr?
Gutmann (35-Pass):
Peter Gutmann ýn makalesinden ismi almýþtýr. ( Secure Deletion of Data From Magnetic And Solid-State Memory) , HDD üzerine makaladekiformül ve metodla 35 kez üst üste veri yazýlýmý iþlemidir. Bu iþlem en güvenlir wipe yöntemidir, aldýðý zaman çok uzundur.
Schneier (7-Pass):
Bruce Schneier’s algoritmasýdýr. Gizli bir random numara üretici ile dosyayý yi 7 kez üst üste yazarak wipelar. Çok güvenli bir sistemdir. Önemli , gizli dosyalara uygulanmalýdýr.
Dod-7 (7-Pass):
Bu metod U.S Department Of Defence standartý “National Industrial Security Program Operating Manual” (US Dod 5220.22-M ECE). Bir dosyayý 7 sorti yaparak wipelar. Bu sistem genel dosyalara yapýlabilir.
NATO (7-Pass):
Bu metod “North Atlantic Treaty Organization Standart (NATO)” temeline dayanýr. Bir dosyayý 7 kez sortiler. DoD-7 metodu kadar güvenli deðildir sadece bir kelimeyi yazar. Genel dosyalarda güvenle uygulanabilir.
VSITR (7-Pass):
Bu metod German Standart(VSITR) ye dayanýr. Bir dosyayý 7 kez sortiler. Diðer 7-Pass metodlarýndan en güvensizi olanýdýr. Genel dosyalarda güvenle uygulanabilir.
Gutmann Subset (5-Pass):
Bu metod Gutmann 35-Pass metodu temeline dayanýr. Genel dosyalarda güvenle uygulanabilir.
DoD-3 (3-Pass):
Bu metod U.S Depertment of Defence’s standartý “National Industry Security Program Operating Manual” ( DoD 5220.22-M E) temeline dayanýr. Dosyayý 3 kez sortiler. Orta düzey güvenlik saðlar , önemli bilgiler içermeyen dosyalarda uygulanmasý tavsiye edilir.
NAVSO NFM (3-PASS):
Bu metod U.S Navy Standart (NAVSO P-5236-26-NFM) ye dayanýr. MFM encode sürücüleri için dizayn edilmiþtir. Bir dosyayý 3 kez sortiler. Orta düzey güvenlik saðlar , önemli bilgiler içermeyen dosyalarda uygulanmasý tavsiye edilir.
NAVSO RLL (3-Pass):
Bu metod U.S Navy Standart (NAVSO P-5236-26-RLL) ye dayanýr. RLL encode sürücüler için tasarlanmýþtýr.Bir dosyayý 3 kez sortiler. Orta düzey güvenlik saðlar , önemli bilgiler içermeyen dosyalarda uygulanmasý tavsiye edilir.
AFSSI5020 (3-Pass):
Bu metod U.S Air Force Standard (AFSSI5020) ye dayanýr. Bir dosyayý 3 kez sortiler. Orta düzey güvenlik saðlar , önemli bilgiler içermeyen dosyalarda uygulanmasý tavsiye edilir
Random (1-Pass):
Bu metod basitçe bir dosyanýn üzerine random bilgi yazar silmeden önce. Güvenli deðildir önemli dosyalar için kullanýlmamalýdýr.
Quick (1-Pass):
Bu metod basitçe bir dosyanýn üzerini sýfýrýlarla doldurur sonra siler. Güvenli bir wipe sistemi deðildir , gereksiz dosyalarýnýz için kullanabilirsiniz.
Ayrýca kendi tasarlayacaðýnýz bir metodla XL Delete adlý yazýlým ile kendi wipe sisteminizi yapabilirsiniz.
Not: Wipe sistemi , belirteceðiniz partition’nun tamamýný yahut sadece boþ alanýný Wipelar. Wipe sistemi ise ; sürücüyü 1 le doldurur sonra siler, 0 la doldurur siler. Bu iþleme X diyelim. Bu X i sizin belirleyeceðiniz miktarda yapacaktýr. Normal , High , Intense ve Custom þýklarý mevcuttur.
Örnek þekilde MULTITATE WIPE programý.
En yüksek düzeyde silme iþlemi için Custom kýsmýný iþaretleyin.
Overwrite 0’ý -> 1 yapýn.
Overwrite 1’ý -> 1 yapýn.
Overwrite Random -> 5 yapýn.
Wipelamak istediðiniz Sürücünüzü seçip Tools – Wipe free disk space yý iþaretleyin , iþlem biraz zaman alacaktýr . Bu iþlemi yaparken tüm HDD nizi bir partition yapýn , ve baþka bir HDD den yapýn bu iþlemi hem zamandan , hem olasý Windows dosyasý kayýbý olmamasý için
C)Low Level Format yöntemi hakkýnda
Bazý arkadaþlar forumda olsun veya baþka yerlerde olsun, sýkça LLF ‘ýn marifetlerinden söz ederler.. Hatta fabrika ayarýna döndürmekten bile söz ederler..
Ne yazýk ki Harddisk’te fabrika ayarý diye biþey yoktur, Söz konusu olamaz. Zira harddiskin ayarlarýyla oynayamazsýnýz :)
Fiziksel olduðu kadar ince ayarlýdýr…(zaten harddisk kapaðý açýlýnca çalýþmamak üzere harddisk uçar
Low level format MBR tablosunun yeniden oluþturulmasý iþlemidir, zira low level format bile atsanýz veri kurtarýlmasýnýn çözümü vardýr...
low level formatý diskte bad sector oluþmadýkça yada yok etmek istiyeceðiniz hayati belgeler olmadýkça pek önerilmiyor.
Çünkü normal formattan farklý olarak diskteki her bir sektörün uzerine teker teker yazýp siliyor ve doðruluðunu kontrol ediyor...bu da diskin hiç olmadýðý kadar yoðun kullanýmý demektir. Hiç kullanýlmamýþ gibi gösteriyor
Kaldýki low level format denilen þey 1970 li yýllarda kaldý, hdd lerin tamamý üreticisinden en performanslý calýþacak þekilde düzenlenip cýkartýlýyor ve badsector vs gibi durumlar oluþmadýðý sürece, LLF kesinlikle disk üreticileri tarafýndan tavsiye edilmiyor...
Bu yüzden BIOS larda Low level format seçeneði yok.. yani iþe yaramýyor .
hddler fabrikada diskin en performanslý çalýþacaðý þekilde biçimlendirilirler ve bir dahada bu iþlemin deðiþtirilmesi tavsiye edilmez... Burada performans amaçlý sektör atlayarak veri yazma iþlemi vardýr, performans amacý ile geliþtirilen bir veri yazma algoritmasýdýr ve günümüzdeki bir cok hdd bunu kullanmaktadýr, LLF iþlemi yaparsanýz o diskin performansýndan eser bulamazsýnýz...
LLF root sektörü taratýp silindir’leri kontrol ediyor. boot sektördeki adreslemeleri komple siliyor. Bunu yaparken’de MBR yi sýfýrlanýyor dolayýsýyla, LLF Ýster istemez ömrü kýsaltan bir faktordür.
D:Doðru diye bilinen yanlýþ bilgiler
Güvenli silme ve dosya üzerine yazma hakkýnda bilinen yanlýþ bilgiler
Disk üzerindeki verilerin üzerine baþka veriler yazmak orjinal verilerin geri getirilmesini önlemede güçlü bir iþlemdir. Fakat güvenlik dosya silme ve üzerine yazma ile ilgili pek çok yanlýþ bilgi var.
Zaman ve elektriði boþa harcamanýn bir anlamý yok. Buna en iyi örnek 1990’larda Peter Gutmann ve Colin Plumb tarafýndan dizayn edilen ve zamanýnda disk silme için altýn standart olarak görülen Gutmann metodu. Bu metodla yüksek kapasiteye sahip modern bir disk sürücüsünü silmek haftalar alabilir (35-seferlik Gutmann Metodunun 14 gün süreceði söyleniyor). Ve Gutmann da daha sonra bu metodun doðru olmadýðýný aþýrý zaman ve elektrik harcamaktan ibaret olduðunu belirtmiþ.
Yinede bu metod hala en çok kullanýlan data yok etme standartlarýn tepesinde yer alýyor.
Eski Bilgisayarýnýzý Satarken sildiðinizi sandýðýnýz Gizli Bilgilerinize ne olacaðýný düþündünüz mü?
Bu yazý, ulusal güvenlik ve her çeþit bilgi güvenliði sözkonusu olduðunda bilinmesi gereken, temel bir bilgisayar dosya imha iþlemidir.Özellikle finans sektörü mavi yakalýlarýna, psikologlara, kamu memurlarýna, askeri memurlara ve devletimizin önemli kurumlarýnda çalýþan her görevliye öðretilmesi gereken bir iþlemdir.
Bu iþlem bir savaþ anýnda ya da eskimiþ bilgisayarlarýn çöpe atýlmasýnda, devredilmesinde uygulanmalýdýr. Bilgi Ýþlem Birimleri’nin bu iþlemi bildiðine kesinlikle eminim. Ancak bir çeþit ilk yardým olarak diðer kullanýcýlara da öðretilmelidir. Çünkü kontrol edemedikleri bir noktada mesela özel notebooklarda iþlem gözden kaçabilir. Somut bir örnekle geçen günlerde muhtarlýklardan bilgisayarlarýn çalýndýðýný duydum. Düþünün neler öðrenilebilir o bilgisayarlardan.
Bu ara herkesin dilinde 7, Vista ve ona uygun yeni bir bilgisayar alma telaþý var. Genelde "Eski bilgisayarýmý toptan satayým mý? Yoksa içinden bazý parçalarý deðiþtirip yenileyeyim mi?" sorgulamasý da sürüyor. Her bilgisayar için ayrý bir hikaye ancak bana sorarsanýz, yeni bir bilgisayar almadýysanýz Vista’ya geçmek sorunlu bir hikayede baþrolleri oynamayý kabul etmek demek.
Böylece herkes parasýný denkleþtirirken "Eski bilgisayar ne olacak?" sorusu da gündeme geliyor. Kimisi tanýdýk birine hediye ediyor, kimileri çalýþtýðý bilgisayar firmasýna verip satmasýný istiyor. Kimi ikinci el pazarýnda satýyor. Kimisi webdeki ikinci el satýþ siteleri ile satýyor. (laf aramýzda çok yakýnda ebay Türkiye’ye geliyor deniyor, baþka bir yazýda ele alýrýz bunu)
Satalým da, satarken baþýmýza ne gibi iþler açabiliriz? Mesela "Belgelerimi siler satarým" diyorsanýz. Internet’te girdiðiniz pek çok bilgiyi, þifreyi ve izleme geçmiþinizi hediye ediyor olabilirsiniz. Alan kiþi biraz kurt bir tipse kötüye kullanmaya çekinmeyecektir.
Ýkincisi ve en az bilineni. Bilgisayarcýlar bile bu konuda saf davranabiliyor. "Formatlayalým abi, hiçbirþey kalmaz" diyebiliyorlar. Ama abiler! bilmiyorlar ki çok þey kalýyor. Bir çok yardýmcý programla formatlanan bomboþ harddiskte kaydettiðiniz özel fotoðraflarýnýz, yazýþmalarýnýz, bankacýlýk dökümanlarýnýz ve size ait herþey geri getirilebiliyor.
Þaþýrtýcý geldiyse okumaya devam edelim. Bu iþi kökünden halledecek gerçekten sýfýr bir bilgisayar yollamanýz için yapýlacaklar þunlar:
1. Yedeklerinizi alýn. Yani makinede kendinize ait belge, müzik, foto yedekleyin. Eðer Outlook kullanýyorsanýz, dosyanýzý alýn, Internet Explorer veya Firefox, Opera hangisini kullanýyorsanýz Sýk kullanýlanlarda bulunan web adreslerinizi yedekleyin. Belgelerimde bulunan Alýnan Belgelerim, Received Files içindeki belgelerinizi unutmayýn vs. vs.
2. Peki silmeye geldi sýra. Bunun için bir yazýlým kullanacaðýmýz ortada. www.download.com gibi sitelerde basitçe harddisk silmek anlamaýnda "Erase hard drive" arattýðýmýzda karþýmýza bir çok program gelir. yýllardýr bildiðim bir þey varsa "Ýnsanlar neredeyse oraya git" prensibidir. Yani en çok indirilen programlar gerçekten en çok iþe yarayanlardýr. Bir de sizin ücretsiz bir yazýlým aradýðýnýzý varsayýyorum. Evet listenin "Total Downloads / Toplam Ýndirme" baþlýðýna týklarsak karþýmýza en popüler yazýlýmlar gelir. Bir diðer seçimde kullanýcýlarýn beðeni ölçüleri ya da programý iyice irdeleyen sitenin editörlerinin puanlarý olabilir
4:Data kurtarma (Recovery)
A:Basit olarak recovery uygulama yazýlýmlarýnýn mantýðý.
harddisk te boot ve root dizinleri mevcuttur.. Bu dizinlerde 2 kýsým bulunuyor.
1.b Bölüm olan boot bölümü, kayýt edilen dosyalarýn adreslemeleri bulunuyor.
2. bölümde ise root bölümü mevcuttur. Dolayýsýyla bizim sildiðimizi sandýðýmýz data’larýn kayýt ortamý root bölümüdür.
veri kurtarma yazýlýmlarý çalýþýrken, adreslemelerin bulunduðu boot bölümünü taramak yerine root bölümüne atlayýp dosyalarý kurtarýyor. Çünkü harddiske veri yüklerken, boot’a deðil, root’a kayýt ediliyor.
Veri kurtarma mantýðý elbette ki buradaki bir kaç satýrda anlatýlabilecek kadar basit deðildir. Fakat en temel mantýðý açýklamaya çalýþarak veri kurtarmanýn ve hata düzeltme iþin kökünde ne olduðundan bahsedelim.
Yukarýdaki örneklerde gördüðünüz gibi verilerin tamamý ortadan kaybolmayabilir bu durumda bize özel çözümlerle hasar görmüþ bölümler geri getirilebilir. Veri kurtarma temelleri bir çok durumda hata düzeltme –error correction- a uzanmaktadýr. Elektronikde her veri demetinin bir kuralý vardýr. Tamamen örnekleme amaçlý olarak ortaya kendi varsaydýðýmýz bir kuralý atalým.
Ve her JPEG resim verisindeki, her 5’er birlik dizilim ardýndan “01” biti gelmek zorundadýr ve hiç bir 4. bit “11” olamaz. Evet sizin de anladýðýnýz gibi sýk karþýlaþýlan bir zeka testinden hiçbir farký yok. Bu gibi kurallar çerçevesinde analiz edilen veri (bit) dizilimindeki hatalar ve olasýlýklar hesaplanarak eksik ya da hasar görmüþ veriler onarýlabilir.
Satýn aldýðýnýz DVD oynatýcýlarýn bile ambalajýnda bir yerlerde “error correction” ifadesi görebilirsiniz. Mantýk tamamen aynýdýr ve o cihazlar içerisinde minik birer veri kurtarma donanýmý bulunur ve olasý bir veri hasarýnda daha önceki kurallar göz önüne alýnarak eksik ya da hata görmüþ tetikleyecektir.
B)Overwrite (üstüne yazýlan) data’lar
Kalýcý silme iþlemi için öncelikle sileceðiniz dosyaya göre overwrite yöntemiyle silerseniz, geri getirilmesi mümkün deðildir.
Örneðin; bir resim dosyasýnýn içeriðini silip kaydettikten sonra, dosyayý silerseniz, hiçbir þekilde resme geri ulaþamazsýnýz.
ayný þekilde bir belge’yi de içeriðini silip kaydettikten sonra dosyayý da silerseniz overwrite yapmýþ olursunuz
Hemen yukarýdaki açýklamayý da konuya dahil ederek verilerin birbirleri üzerine yazýlma mantýklarýndan bahsedelim. Diskimizin üzerinde þöyle bir veri dizilimi olsun
111000100010101110001010101100101000111111011
Bu dizilimdeki kýrmýzý bölüm yukarýdaki örnekte açýkladýðýmýz ve “sildiðimiz” resim dosya ve onun halen durmak olan kalýntýlarý, yeþil bölüm ise bambaþka bir yazýlabilir alandýr. Ýlk heneden baþlayarak bu bölüme bir veri yazýlmaya kalkýldýðýnda (bu sizin deðil dosya yönetim sisteminizin dolayýsýyla bilgisayarýnýzýn tercihiyle yapýlýr) kýrmýzý alana denk gelen veriler de o bölümü sildiðimizi çoktan diske söylediðimiz için aynen yazmaya devam edecektir. Yani veri yazýldýktan sonra karþýmýzdaki manzara,
111000100010101110001010101100101000111111011
001101011100011011100001101010101010000111011
Mavi alan yeni yazýlan veri, koyu kýrýmýzý alan az önce sildiðimiz verinin bir kýsmýna yazýlmýþ veri kýrmýzý alan ise henüz üzerine tamamen yazýlmamýþ ama bizim çoktan silinmiþ olmasýný istediðimiz veriden arta kalanlardýr.
C)Anti-Virüs’lerin sildiði data’lar
Bazen anti virüs’ler, önemli dosyalarýnýzý, virüs enfekte olmasý sebebiyle silebilmektedir. Sözgelimi bu dosyalar sizin için çok önem teþkil ediyorsa, bu dosyalarý kurtarmak için yeterince sebebiniz var demektir.
Silinen dosyalar, genellikle anti virüs’lerin karantina kýsmýna listelenmektedir.
Bu dosyalarý kurtarmak için yapmanýz gerekenler þunlar
öncelikle hangi antivirüs’ü kullandýðýnýz önemli deðil. Çünkü tüm antivirüs uygulamalarýnda standart olarak belirlenen “quarantine” adýnda bir altmenüsü bulunmaktadýr.
Bu menünün amacý, tehlike arz eden uygulamalarýn, incelenip, virüs kategorisinde bir isme sahip olmasý için, dosyanýn antivirüs þirketinin veritabanýna gönderilmesi gerekmektedir. Bu þekilde, bir virüs olup olmadýðý incelemesine tabi olacaktýr.
Eðer dosya incelenip, herhangi bir tehlike unsuru bulunmamasý durumunda, antivirüs þirketi güncellemeler sýrasýnda sizin karantinaya aldýðýnýz dosyanýzýn güvenli olduðuna karar verip, dosyanýzý sildiði yere geri gonderecektir. Bazen bu iþi manuel yapmanýz da gerekebiliyor. Veya antivirüs bir uyarý vererek iþlemi yapmanýzý sizden isteyebilir..
Eðer dosyanýzý virüslü halde geri almak istiyorsanýz karantina
menüsünü bulup, önemli olan dosyanýzý sað klik’leyip “Geri Yükle” seçeneðini iþaretlemenizdir. Bu þekilde silinen yere geri gidecektir.
Bazý durumlarda antivirüs dosyayý geri yükleyememekte ve bu iþi engellemektedir.
Bu tür durumlarda antivirüs dosyasýnýn barýndýðý klasör olan Program Files ‘ta antivirüs dosyasýnýn barýndýðý klasörü açýp BACKUP adýndaki klasörden önemli dosyanýzý geri kopyalamanýzdýr..
D)Taþýnabilir Cihazlardan veri kurtarma (CD/DVD , telefon,mp3 player, simkart vs..)
CD/DVD’lerden veri kurtarmak
Cdler gözle görülmeyecek kadar yakýn girinti ve çýkýntýdan oluþur.her bir girinti ve çýkýntý 0 ve 1 anlamýna gelir.yere düþme,sert yüzeye sürtünme gibi nedenlerle fiziksel olarak çizilen cd yüzeyleri bu girinti ve çýkýntý Elinizde çizilmiþ bir cd var ve bu CD’nin içindekileri bilgileri Windows gezginini kullanarak bilgisayarýnýza kopyalamaya çalýþýyorsunuz. tabii doðal olarak olmuyor. Windows’un yapamadýðýný unstoppable copier ve Badcopy isimli programlar yapabiliyor. cd deki bütün sektörleri tek tek okuyor ve zarar görenleri tekrar oluþturmayý deniyor.
Telefonlardan Veri Kurtarma:
Cep telefonlarýndan sildiðiniz verilerinizi geri getirmek tamamen telefonunuzun özelliðine kalmýþ bir durumdur.
Eðer telefonunuzda usb gibi firmware veya data kablosu görevi alan bir çýkýþ yuvasý mevcut ise, bu dosyalarýnýzý kurtarabileceðiniz anlamýna geliyor.
Telefonunuzun data iletiþimi için senkronizasyon yaptýðýnýz zaman bilgisayarýnýzda taþýnabilir bir aygýt olarak tanýtýmý gerçekleþecektir.
Bu sayede herhangi bir data recovery yazýlýmý sayesinde verilerinizi geri getirebilirsiniz…
Simkart’tan veri kurtarma:
Cep telefonu kullanýcýlarýnýn baþýna sýklýkla gelen vakalardan bir tanesi hiç þüphe yok ki kiþi rehberini ya da SMS’leri bir þekilde cep telefonundan kaybetmesi. Bu tip durumlarda SIM kartýndan SMS ve kiþi rehberi kurtarýlabiliyor olsa da, tüm bunlara gerek kalmamasý için kiþi rehberinizi mutlak suretle en baþýndan baþka bir birime yedeklemenizi öneriyorum.
SIM Card yazýlýmýna dönecek olursak, cep telefonunuzda silinen SMS’leri ve kayýp kiþi rehberinin kurtarýlmasý için geliþtirilen bazý araçlar, bu gibi zor durumlarda kalan kullanýcýlar tarafýndan tercih edilebilir.
Bu yazýlýmlar sayesinde cep telefonunuzun hafýzasýnýn tamamýný geriye kazanmanýz mümkün.
Simart kurtarma Yazýlýmlarýnýn özellikleri:
- Silinen SMS’leri geri getirmesi,
- Kiþi rehberini tamamen kurtarabilmesi,
- Dosya kurtarma iþleminin bir dakika içinde sona ermesi
MP3 Player’lardan veri kurtarma
MP3 Player cihazýnýzdan silinen verilerinizi geri getirmek için yukarýda telefon için anlatýlan þekilde kablo aracýlýðýyla verilerinizi geri getirebilirsiniz.
Birçok mp3 player usb bellek görevi aldýðý için data kablosuna ihtiyaç duymadan normal bir usb gibi data recovery iþlemini yapabilirsiniz.
5:Data kurtarma programlarý
Piyasada bol miktarda otomatik veri kurtarma yazýlýmý mevcut. Bu yazýlýmlarýn tamamý, kaybolan verilerinizi geri getirmeyi vaad ediyor. Peki gerçekten öyle mi?
Düþünün, çok çok önemli kiþisel ya da kurumsal bilgileriniz bir anda ortadan kayboldu. Siz panik halindeyken ve kendi kendinize nasýl müdahele ederim diye düþünürken, veri kurtarma yazýlýmlarýndan birini keþfettiniz ya da bir arkadaþýnýz size bunu önerdi.
Yazýlýmýn kendini öve öve bitiremeyen açýklamarýný okuyunca da “bu tam benlik bir çözüm” dediniz ve yazýlýmý kurup verilerini kurtarmayý denemeye baþladýnýz. Evet bu bir mucize olmalý! Ortadan kaybolan neredeyse tüm verileriniz yazýlým tarafýndan bir bir kaybolduklarý yerden bulunuyor. Bu güzel bir haber, hemen ayný heyecanla kurtardýðýnýz bilgilerinizi bir baþka diske aktardýnýz. Eski diskinize de temiz ve yeni bir baþlangýç yapmak için tamamen formatlayýp, yeni bir partition üzerine yepyeni iþletim sisteminizi kurdunuz.
Herþey hâlâ yolunda. Veri kurtarma yazýlýmýyla kurtardýðýnýz verilerinizi eski diskinize tekrar aktardýnýz ve büyük bir sevinç ve heyecanla iþlerinize kaldýðýnýz yerden devam etmek üzere bilgisayarýn karþýsýna oturdunuz.
Kurtardýðýnýz (!) verilerden birinin üzerine týkladýnýz, ve o da ne? Dosya açýlmýyor, sonra diðerine, sonra diðerine... Evet dosyalarýn neredeyse tamamý “çalýþmýyor”. Artýk gerçekten kara kara düþünmeye baþlayabilirsiniz. Çünkü ilk baþta verileriniz gerçekten halen diskinizde duruyordu ve uzman eller tarafýndan kurtarýlmalýydý. Oysa siz o diskinizi çoktan formatladýnýz dosya yapýsýný yenilediniz ve yep yeni iþletim sistemini kurdunuz. Yüksek olasýlýkla verileriniz tamamý artýk gerçekten kayboldu ya da geri dönüþü çok çok daha zor olacak bir þekilde hasar gördü.
Bu tür yazýlýmlar Teknik bilgiler bölümünde açýkladýðýmýz gibi veri oluþum kurallarýna göre çalýþýrlar. Eðer bu durum tamamen geçerli olsaydý, bugün hiç bir veriyi kaybettik diye üzülmezdik ve iþletim sistemimiz bunu zaten basit bir araç olarak bize sunardý. Otomatik veri kurtarma yazýlýmlarý da gerçekten bazý verileri kurtarabilir fakat önemli bilgilerinizi hayata döndürmek için kesinlikle profesyonel bir yardým almalýsýnýz. Bunu internette veri kurtarma konusunda uzman olan þirketlere danýþmalýsýnýz…
özel üretilmiþ yazýlýmlar ve laboratuar ortamýnda yapýlan çalýþmalar dolayýsýyla herkesin yapamayacaðý bir iþtir.. her türlü donanýmsal olarak bozuk (yanmýþ, ýslanmýþ, vs) veya logical problemli media dan (memory, harddisk, kaset, dvd, sunucu diskleri vs..) veri kurtarýlabiliyor
IBAS - ONTRACK-ELCOMSOFT, gibi þirketler harddisk yapýsýný çok iyi bilen kiþiler. Bunlara recover yapmak çocuk oyuncaðý gelir. Yanmýþ harddiski bile %70 lere varan oranlarda geri getirebiliyorlar.
Tabi bu gibi yerlere baþvurmanýn bedelini de tahmin ediyorsunuzdur umarum. (burada elde avucta bilinenlerden söz ediyoruz) Money.. J
6:Data Koruma
Öncelikle, veri kayýplarý ile karþýlaþmayý engellemek için alýnacak bazý temel önlemlerden bahsedelim.
a)Elektrik Koruma
Veri kaybý nedenleri arasýnda önemli nedenlerden biri olan bilgisayardaki elektrik arýzalarý çoðunlukla önlenebilir. Bildiðiniz gibi elektrik þebekesi 50Hz, 220 Volt AC gerilim ile bilgisayarýnýzý beslemektedir. Bu gerilim bilgisayar içindeki ’Güç Kaynaðý’ ile bilgisayarýnýzýn elektronik bileþenlerinin kullanabileceði 5V 12V gibi deðerlerde doðru gerilime (DC) çevrilir.
Öncelikle bilgisayarýnýzýn tükettiði güce uygun bir güç kaynaðý (PSU-Power Supply) kullanmak gerekir. Günümüzde, geliþen iþlemciler, ekran kartlarý, DVD/CD sürücüleri, büyüyen sabit diskler alýþýlagelmiþ güç tüketimlerinden daha fazlasýna ihtiyaç duymaktadýr. Bilgisayarýnýz 350Watt bir güç kaynaðý ile sorunsuz çalýþýrken, yeni ekran kartýnýz ile bilgisayarýnýz açýlmayabilir veya zarar görebilir. Tagan güç kaynaklarý ile bilgisayarýzýn ihtiyaç duyduðu gücü, kaliteli þekilde TÜV-EPA Pollution ve öncü standartlar çerçevesinde verimli bir þekilde edinebilirsiniz.
Bilgisayarýnýz kýsa süreli elektrik gidip gelmelerinde zarar görebilir. Bir Kesintisiz Güç Kaynaðý (KGK) kullanarak bu olasýlýðý azaltabilirsiniz.
Açýk veya kapalý haldeki Taþýna bilir bilgisayarlarý, ve dijital olan birçok cihazý hýzlý hareket ettirmemek gerekiyor.
yani eðer dosyalarýnýzý kurtarmak istiyorsanýz kurtarmadan önce silinen alan’a baþka bir þey yüklememeniz gerekiyor…
b)Veri güvenliði
Veri güvenliði için en basit çözüm, harici USB2.0 ve/veya Firewire baðlantýsý ile kullanýlan taþýnabilir disk kutularý kullanmaktýr. Bilgisayarýnýzda bir RAID çözümü kullanmak düþündüðünüzden çok daha fazla güvenliði size saðlayabilir. . Burada dikkat etmeniz gereken önemli konulardan biri, anakart üzerinde gelen RAID olanaklarýný kullanmanýz durumunda, anakartýn deðiþtirmek zorunda kalýrsanýz, yeni anakartta farklý bir çip-set kullanýlmasý durumunda verilerin kullanýlamamasý ve RAID’in çalýþmamasýdýr. Eðer verileriniz sizin için kritik bir önem taþýyorsa, ek bir RAID kontrol kartý kullanmanýzý tavsiye edilir.
Genel olarak veri güvenliðinden uygulayan/uygulamasý gereken kiþi/kurumlara örnek olarak:
- bilgilerinin varlýðý önemli kullanýcýlar,
- akademisyenler
- mühendisler
- avukatlar
- doktorlar
- ...
özel olarak,
- belediyeler, - kamu kurumlarý
- ses / görüntü teknolojileri þirketleri
- reklam ajanslarý
- fotoðraf stüdyolarý
- muhasebe / mali müþavirlik bürolarý
- kamuoyu araþtýrma þirketleri
- .... vs…
c)Data güvenliði konusunda almanýz gereken Öneri ve Önlemler
Acil durumlarda yapýlmasý gerekenler
Diskinizin tamamýna ya da ihtiyacýnýz olan veriye eriþememe halinizde mutlaka uymanýz gereken bazý kurallarý sizinle paylaþmak istedik
Kesinlikle tekrar tekrar denemeyin!:
Diske ya da ihtiyacýnýz olan veriye ulaþmakta problem yaþadýðýnýz zaman, bunu doðal olarak birkaç kez denemek isteyeceksiniz. Size önerimiz bu denemeleri kesinlikle uzatmamanýz. Eðer diskinizde fiziksel bir hasar varsa bu ýsrarlý tavrýnýz hasarý daha ciddi boyutlara taþýyabileceði gibi, hasarsýz olan bölümlere de sýçramasýna sebep olarak.
Hiçbir þey kaydetmeyin ve silmeyin!:
Bu gibi durumlarda kesinlikle diske yeni bir þey kaydetmeyin ve silmeyin. Teknik bilgiler yazýmýzda açýkladýðýmýz gibi veri dizilim mantýklarýndan dolayý, dosya yönetim sisteminiz yeni ekleyeceðini herhangi bir veriyi kayýp dosyanýzýn üzerine yazabilir ve bu sefer karþýmýza geri dönüþü çok daha zor olan bir veri kaybý senaryosu çýkar.
Usb aracýlýðýyla tanýtýlan telefon hafýzasý ve Normal Hafýza kartlarýna dikkat:
Eðer hasar görmüþ veri MMC-SD gibi bir hafýza kartý içerisindeyse tüm kurallar yine geçerli olacaktýr. Dolayýsýyla kesinlikle üzerine yeni bir veri eklemeyin ve “silmeyin”. Bu gibi durumlar ilk akla gelen çözüm okunamayan hafýza kartýný bir baþka cihaz ile okumaya çalýþmaktýr. Bu her ne kadar mantýklý bir çare gibi gözükse de hafýza kartýnýzý okutmaya çalýþtýðýnýz bir baþka cihaz bu eriþim denemeleri sýrasýnda baþka referans verileri yazmaya çalýþabilir ve yine dönüþü zor hasarlara neden olabilir.
Kendiniz müdahele etmeyin:
Diskinizin hasarlý olduðunu düþünüyorsanýz, hemen sisteminizi kapatýp elektrik baðlantýlarýný kesin. Eðer donanýmlar konusunda çok deneyimli deðilseniz, diskinizi kendiniz çýkartmaya çalýþmayýn. Bazý hasar durumlarýnda diskler ciddi fiziksel hassasiyete sahip olabilir. Bunun yaný sýra eðer diskinizen tuhaf sesler duyuyorsanýz, bilgisayarýnýzý kapattýktan sonra kesinlikle tekrar tekrar “açmayýn”, her açma denemeniz sesin sebep olduðu mekanik arýzayý önemli düzeyde arttýracaktýr.
Saygýlar.