|
Tuzak E-Mail Zincirleri !
Ýnternette, posta kutularý arasýnda dolaþan yardým, dua, uyarý vb. amaçlý e-postalarýn çoðunlukla uydurma olduðunu ve kötü amaçlarla üretildiðini biliyor muydunuz?
˜Bismillahirrahmanirrahim, La havle vela kuvvete illa billahi aliyyil azim. Allahumme inni esabet ya kadümü ya daimü yasekde yeus yabudu ya semedü ya hayyümü ya kayyümü yazel celali vel ikram feinte cihan fevui hasilla hala ihake ilahu aleyni teveknül tüve hüve rabbilazim. Yüce Allah bu duayý 1251 yýlýnda birine nasip etmiþ. O kiþi bunu 7 kiþiye daðýtmýþ ve zengin olmuþ. Sonra bu dua bir fakirin eline geçmiþ; fakat o inanmayýnca evi yanmýþ. Bir kadýnýn eline geçmiþ ve o da inanmamýþ; onun da çocuðu ölmüþ. Bu dua kimin eline geçerse 7 kiþiye daðýtsýn, ne isterse olur. Duayý 7 gün içinde 7 kiþiye gönderirsen isteðin gerçekleþecek. Daðýtmazsan baþýna felaketler gelecek¦
Ýkinci cümlesinden itibaren çoðu hiçbir anlam ifade etmeyen saçma sapan kelimelerden oluþan bu ve buna benzer bir ˜dua size deðilse bile arkadaþýnýzýn e-posta adresine gelmiþtir. Ya da, çocuðu kanser olan ve tedavi masrafýný bir þirketin ödeyeceðini, onun için de ˜bu mailin en az 3 kiþiye gönderilmesi gerektiðini, Ýnanmazsanýz aþaðýdaki numarayý çevirip sorun diyen yazýlar¦ Microsoftun para daðýttýðýný, bu e-posta ne kadar çok kiþiye gönderilirse o kadar komisyon verileceðini, MSN Messengerin ˜ücretli olacaðýný, bunu engellemek için çok sayýda kiþiye e-mail gönderilmesini isteyen yazýlar... Zincir mailler olarak isimlendirilen ve kartopunun çýðý meydana getirmesi gibi internette eþe dosta gönderilerek herkesin haberdar olmasý saðlanan bu mesajlar neyi amaçlýyor? Dünyanýn her tarafýnda internet kullanýcýlarýna ulaþan bu maillerin çýkýþ yeri neresi? Bu tür mailler insanlarý nasýl etkiliyor? Aksiyon, e-posta kutularýný ˜kirleterek insanlarýn kafasýný karýþtýran bu konuyu uzmanlara sordu.
GENÇLER, ÝDDÝA AMAÇLI ÜRETÝYOR
Ýnsanlarýn zaaflarýný sömürme maksatlý oluþturulan ilk zincir e-postasý Amerikan patentli. Gerçeklik payý olmayan bu tür e-postalarýn ilki 1988 yýlýnda ABDde gönderilmiþ. O tarihten günümüze de yüzlerce benzeri türedi ve milyonlarca internet kullanýcýsýna ˜davetsiz misafir oldu. Bu maillerin yazýlýþ amacýnýn insanlarýn dikkatini çekmek, zaaf noktalarýný kullanarak duygularýyla dalga geçmek olduðunu belirten psikolog Alanur Özalp; bunlarý çoðunlukla gençlerin internette dolaþýma soktuðunu söylüyor: Kiþilerin dikkatini çekecek ve kimsenin kayýtsýz kalamayacaðý bir metin hazýrlayýp e-posta yoluyla herkese gönderiyorlar. Ve bu metnin çok sayýda kiþi tarafýndan daðýtýlacaðý konusunda iddialaþýyorlar. Ýçerikleri tamamen hayal ürünü bilgiler ihtiva eden zincir maillerin birçok çeþidi var. En çok raðbet görenler ise yardým, dua ve panik/sansasyon amaçlý olanlar.
Burcu Çelenk, e-posta adresine gönderilen bu tarz metinleri arkadaþlarýyla paylaþmasýný yoðun iþ temposu içerisinde kendini rahatlatmak için yaptýðý bir faaliyet olarak nitelendiriyor. Bunlara inanýyor musunuz? sorusunu ise Belli sayýda kiþiye gönderdiðim takdirde dileðimin kabul olacaðýný söyleyenlere inanmýyorum; ama yine de gönderiyorum. Yardým isteyen ve bilgi veren mailleri de faydalý olur diye arkadaþlarýmla paylaþýyorum. diye cevaplýyor.
Yardým amaçlý üretilen e-postalardaki duygu sömürüsü hikayeleri çok tanýdýk: Mutlu bir babanýn kanser hastasý dünyalar güzeli kýzýnýn tek kurtuluþu ameliyat olmasýdýr; fakat bu ˜çok masraflý bir ameliyattýr. Merhamet sahibi bir þirket (!) bunu karþýlayacaktýr; lakin bir tek þartý vardýr: Bu mail olabildiðince çok sayýda kiþiye ulaþtýrýlmalý!.. Tabii ki bu tür e-postalarda adý geçen þirketlerin bundan haberi bile yok. Þirketler dertlerini anlatana kadar e-postalar dünyanýn her tarafýna daðýlmýþ oluyor. Bunlarýn en mühim özelliði ˜tercüme olmalarý. Bir babanýn çýðlýðý baþlýðýyla internette dolaþan ve kanser hastasý kýzýnýn kurtulmasý için yardým isteyen yüzlercesinden biri olan 29 yaþýndaki isimsiz babanýn e-postasýný okuduðunuzda bir þeylerin yanlýþ olduðunu hissedebiliyorsunuz. Hasta kýzýyla arasýndaki duygusal bað resmedilirken kurulan cümleler Hollywood filmlerinden kotarýlmýþ gibi. Tanrý bizi bir çocukla kutsadý ibaresinin bile yer aldýðý bu e-posta nedense doðruluðundan þüphe duyulmadan dost ve tanýdýklarla paylaþýlabiliyor. Kýsa bir araþtýrma sonucu bu mailin Ýngilizce bir yardým metninin birebir tercümesi olduðu çok rahat bulunabiliyor. Bu tür maillere karþý uyarý amaçlý kurulan http://hoaxbusters.ciac.org adresli sitede bu tip onlarca metin yer alýyor. Ve hepsinin ortak baþlýðý: Eðer bu metni silerseniz sizin kalbiniz yok demektir!
BÝR MAÝL PAYLAÞTIM, HAYATIM DEÐÝÞTÝ!
Özel bir þirkette mühendis olarak çalýþan Mesut Arslan, e-posta adresine gelen bir babanýn çýðlýðý yazýsýna kayýtsýz kalamaz ve Benim de bir katkým olsun diyerek adres listesindeki herkese bu metni gönderir. Fakat gönderdiði e-posta, imza olarak kullandýðý þirket ismi, telefon numarasý vb. bilgileri içerdiði için bir anda bu acýklý mailin faili durumuna geliverir. Üzerinden bir buçuk yýl geçmesine raðmen gelen telefonlarýn haddi hesabý yoktur. Yardým olsun diye gönderdim; ama yaptýðýma piþman oldum. O acýlý babanýn ben olduðumu zanneden onlarca insan da cebime mesaj attý; þirketimi aradý; acýmý paylaþtýklarýný, yardým etmek istediklerini belirttiler. Çok rahatsýz oldum.
Zorda kalmýþlara, yardýma muhtaç kiþilere elinden geldiðince yardýmý esirgemeyen insanlar, oturduðu yerden eþe-dosta e-posta göndererek yapýlacak yardýmý ise ˜doðal olarak hiç geri çevirmiyor. Psikolog Alanur Özalp, bu tür gerçek dýþý mailler sebebiyle insanlarýn yardýmseverlik duygularýnýn sömürüldüðünü, kandýrýldýðýný hisseden kiþilerin de yardýma gerçekten muhtaç insanlara ihtiyatla yaklaþarak çekingen davranacaklarýný vurguluyor.
Bilgi Toplumu Teknolojileri Gazetesi Yazý Ýþleri Müdürü Beliz Kudat da ayný noktaya iþaret ediyor: Zincir iletilerin en kötü tarafý; kullanýcýlarýn internete bakýþ açýsýný olumsuz etkilemesi. Herhangi bir virüsün meydana getireceði zarardan, çeþitli güvenlik yazýlýmlarýyla korunmak mümkün. Ama zincir e-postalarla kiþilerin rencide olan, sömürülen insan duygularýnýn telafisi çok zor.
ESKÝNÝN HURAFE MEKTUPLARI ÇAÐ ATLADI!
Yýllar önce evlerdeki posta kutularýna, kapý önlerine býrakýlan ˜esrarengiz mektuplar oldukça revaçtaydý. Kimin yazdýðý, niye yazdýðý belli olmayan bu ˜felaket tellalý mektuplar halk arasýnda bir hurafe çýlgýnlýðýnýn ve korkunun yaþanmasýna yol açýyordu. Kimi el yazýsýyla, kimi de fotokopiyle çoðaltýlýyordu bu mektuplarýn. Onlarýn günümüzdeki muadili ise internet üzerinden gönderilen zincir e-postalar. Bu duaya inanmayan ve 44 kiþiye göndermeyen kiþilerin evleri yandý, çocuklarý öldü, soylarý kurudu benzeri ifadelerle insanlar korkutularak kafalarý karýþtýrýlýyor. Dinî altyapýsý zayýf birçok insan için bu türden yazýlar panik ve paranoyaya sebep oluyor. Alanur Özalp, bu konudaki bir hatýrasýný, Psikolojik sýkýntýlar yaþayan bir hastam, bir gün telaþla beni aradý; tatilden yeni geldiðini ve e-posta kutusunda 7 gün içerisinde tanýdýklarýna göndermezse baþýna çok büyük belalarýn geleceðini bildiren bir mail bulunduðunu; ama tatilde olduðu için gönderemediðini söyledi. Hastam kaygýlý bir þekilde ˜Acaba þimdi göndersem olur mu? Baþýma bir musibet gelir mi? diye sormuþtu. diye anlatýyor ve ekliyor: Tahmin edemeyeceðiniz sayýda insan bu tür yazýlardan olumsuz etkileniyor. Psikolog Özalpe göre psikolojisi ve inancý zayýf kimi insanlar baþlarýna gelen en ufak bir olumsuzluðu bu tarz yazýlara baðlýyor ve bunalýma bile girebiliyor.
Yardým talep eden ve dua daðýtýmý isteyen e-postalarýn haricinde, insanlarý paranoyakça düþüncelere sevk edebilecek e-postalar da internette zincir mail olarak dolaþýyor. Bunlarýn en bilinenleri; içeceðinin içerisine uyku ilacý atýlýp uyutulan ve buz dolu küvette gözlerini açtýðýnda böbreðinin çalýndýðýný fark eden kurban; sinemaya gittiðinde AIDSli bir hastanýn koyduðu iðnenin üzerine oturup virüs kapan kiþi; yanlýþ ilaç yüzünden hayatý kararan hastalarýn hikayesi. Bu tür uydurma bilgiler içeren e-postalarýn bir amacý da toplumda paranoyak ruh halinin, korkunun, güvensizliðin yaygýnlaþmasýný saðlamak gibi görünüyor. Tercüme olan bu maillerin de çýkýþ yeri Amerika. Fakat insanlar kendi çevrelerinde böyle durumlarýn yaþandýðýný hayal ediyor ve birbirlerini haberdar etmek için bu e-postalarý gönderiyor. Alanur Özalpe göre bunlarý hazýrlayanlar patolojik bir hastalýða sahip, hayattan istediðini alamamýþ, insanlar tarafýndan kandýrýlmýþ kiþiler. Amaçlarý ise diðer insanlarý da kendi ruh hallerine ortak etmek, sýkýntýya s****k.
AMAÇLARI, ADRES PAZARLAMAK
Aksiyon Dergisi Biliþim Editörü Yasin Kesen, konuya farklý bir yaklaþým getirerek uyduruk e-posta mesajlarýný baþlatanlarýn çoðunlukla öyle büyük ˜idealleri veya hastalýklarý olmadýðýný söylüyor. Çoðu kez tek amaçlarý, onbinlerce e-posta adresini toplayýp CDler halinde pazarlamak diyen Kesen, Ben dahil listendeki herkese gönder ibaresi olan mesajlarýn bu maksadý hemen ele verdiði görüþünde. Bir titan zinciri gibi her defasýnda ilk baþlatana da ulaþan e-postalarýn gönderilen adresler bölümündeki adresler toplanarak saðlýklý bir arþiv oluþturulmuþ oluyor. Bu iþlemi daha hýzlý yapmak için de çok basit programlar var. Metin yýðýnlarý içerisindeki e-posta adreslerini seçebilen program, binlerce sayfalýk bir metni kýsa sürede tarayarak adresleri kullanýma, yani ˜satýþa hazýr bir liste haline getirebiliyor.
E-posta kutusu çöplüðe dönen internet kullanýcýlarýnýn bilinçli ve seçici olmasý gerektiðini belirten Kesen, Mail kutusuna düþen her mesajý okuyanlar, bunlarýn kaynaðýný ya da gerçeklik derecesini sorgulamadan herkese gönderip bütün dostlarýnýn zamanýný çalýyor. diye ekliyor. Psikolog Alanur Özalp de bu tür mesajlarýn hemen silinmesini tavsiye ediyor.
Aslýnda onlarýn dilinden konuþursak, Bu haberi ne kadar çok kiþiye gönderirseniz, internet korsanlarýnýn iþini o kadar zorlaþtýracak, dostlarýnýzýn kandýrýlmasýna engel olacaksýnýz. Ama gönderdiðiniz adreslerin çalýnmamasý için tedbir almak þartýyla!...
Ýsmail Ýpek (Ýstanbul Müftü Yardýmcýsý): BU ˜GÜNAH ZÝNCÝRÝNE KÝMSE GÝRMESÝN
Zincir e-postalar konusunda görüþlerine baþvurduðumuz Ýstanbul Müftü Yardýmcýsý Ýsmail Ýpek, kötü niyetli bu tür giriþimlerin kesinlikle ciddiye alýnmamasý gerektiðini vurguluyor: Ýnsanlarý korkutan, ürküten, muallakta býrakan, ˜acaba baþýma bir þey gelir mi diye düþündürerek bir þeyler yapmaya zorlayan bu tür mailleri ciddiye almamak gerekir. Ýslam dininde böyle bir uygulama ve hüküm yoktur. Bunlar yanlýþ, boþ ve lüzumsuz iþlerdir ve dinimizce boþ iþlerle uðraþmak günahtýr. Bu günaha kimsenin girmesini istemiyoruz. Bunu bitirmenin yolu; buna alet olmamaktýr. Böyle bir maille karþýlaþan kiþi korkmasýn, endiþelenmesin, bunun dinle bir alakasýnýn olmadýðýný bilsin ve sakýn ola ki bir baþkasýna gönderme yanlýþýna düþmesin. Bu tarz þeyler günahtýr ve bize yakýþmýyor. Ýslamýn bizden istediði þeyler belli; her þey açýk açýk beyan edilmiþtir. Bunlar Müslümanlarýn kafasýný bulandýrmak için ortaya atýlmýþ lüzumsuz iþlerdir.
Saygýlar.
|