|
BÝLGÝSAYAR NEDÝR?
Bilgisayar, kullanýcýdan aldýðý verilerle mantýksal ve aritmetiksel iþlemleri yapan; yaptýðý iþlemlerin sonucunu saklayabilen; sakladýðý bilgilere istenildiðinde ulaþýlabilen elektronik bir makinedir.
Bu iþlemleri yaparken veriler girilir, iþlenir, depolanabilir ve çýkýþý alýnabilir. Bilgisayar iþlem yaparken hýzlýdýr, yorulmaz, sýkýlmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi baþýna bir iþ yapmaz.
Giriþ: Kiþi tarafýndan veya bilgisayar tarafýndan saðlanan verilerdir. Bu veriler, sayýlar, harfler, sözcükler, ses sinyalleri ve komutlardýr. Veriler giriþ birimleri tarafýndan toplanýr.
Ýþlem: Veriler insanlarýn amaçlarý doðrultusunda, programýn yetenekleri ölçüsünde iþlem basamaklarýndan geçer.
Bellek: Verilerin saklandýðý yerdir. Giriþ yapýlan veriler, iþlenen veriler bellekte saklanýr.
Çýkýþ: Bilgisayar tarafýndan üretilen rapor, döküman, müzik, grafik, video, resimlerdir. Ýþlenmiþ sonuçlarýn yazýlý olarak ekrandan veya diðer çýkýþ birimlerinden çýkarýlmasýdýr
Bir bilgisayar sistemi iþletmek için yazýlým ve donanýma gereksinim duyulmaktadýr.
· Bilgisayar donanýmý (hardware): Bilgisayarlarýn fiziksel kýsýmlarýna donaným denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran, klavye, Sabit disk (harddisk), fare, yazýcý, bellek, mikroiþlemci, tarayýcý,…
· Bilgisayar yazýlýmý: Donanýmý kullanmak için gerekli programlardýr. Bilgisayarýn nasýl çalýþacaðýný söylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir iþlemi yapmak üzere bilgisayara kurulurlar (set up, install). Örneðin: Kelime iþlem (word processor) programlarý son kullanýcýlarýn yazý yazmasý için kullanýlýr. Tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programý gibi.
BÝLGÝSAYAR DONANIMI
Gözle görülen ve dokunulabilen parçalar bilgisayar donanýmýný oluþturur. Genellikle, bilgisayar donanýmý beþ bölümden oluþur.
1. Merkezi Ýþlem Birimi-MÝB (Central Processing Unit-CPU): Bu, bilgisayarýn çalýþmasýný düzenleyen ve programlardaki komutlarý tek tek iþleyen birimdir. Ýþlem hýzýna göre çeþitli modelleri vardýr: Pentium iþlemci, 80486, 80386, 80286, 8088, 8086.
Merkezi Ýþlem Birimi, Aritmetik ve Mantýk Birimi ile Kontrol Ünitesinden oluþur.
Aritmetik ve Mantýk Birimi (Arithmetic & Logic Unit -ALU) : Dört iþlem, verilerin karþýlaþtýrýlmasý, karþýlaþtýrmanýn sonucuna göre yeni iþlemlerin seçilmesi ve kararlarýn verilmesi bu birimin görevidir.
Kontrol Ünitesi ( Control Unit -CU) : Iþlem akýþýný düzenler, komutlarý yorumlar ve bu komutlarýn yerine getirilmesini saðlar.
2. Ana Bellek (RAM - Random Access Memory- Rastgele Eriþimli Bellek): Programlarýn ve verilerin kullanýldýklarý zaman geçici olarak depolandýklarý yerdir. MÝB'de iþlemler yapýlýrken ana bellekte saklanan veriler kullanýlýr ve iþlenen veriler (bilgi) RAM bellekte tutulur. Elektrik kesildiðinde ana bellekteki veriler kaybolur. Birimi megabayt (MB)'dýr. PC'lerde 8, 16, 32, 64 MB bellekler kullanýlmaktadýr.
Veri Birimi BYTE'dýr. Bir Byte 8 Bittir.
1 Bit 0 ya da 1'den (kapalý devre=0, açýk devre=1) oluþur.
1 BYTE 1 karakter'dir.
1024 BYTE = 1 KiloByte'dýr. (KiloByte = KB)
1024 KB = 1 MegaByte'dýr. (MegaByte = MB)
1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB)
1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB)
· RAM BELLEK "Random Access Memory": Rastgele eriþimli bellektir. Istenilen bölgesine bilgi depolanabilir, silinebilir, okunabilir, deðiþtirilebilir. Yalnýz elektrik kesintisi veya makineyi kapatma durumunda tüm bilgiler silinir. 1 MB, 4 MB, 8 MB, 16 MB, 32 MB, 64 MB,...
· ROM BELLEK " Read Only Memory " Sadece okunabilir bellektir. Bu bellek üretici firma tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde bir deðiþiklik yapýlamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya elektrik kesintisinden etkilenmezler ve silinmezler. Kullanýcý tarafýndan verilen komutlarý iþleme koyar. RAM belleðe göre oldukça pahalýdýr. Geliþen teknoloji ROM bellek ailesine iki yeni türü daha kazandýrmýþtýr.
· PROM : Programlanabilen ROM bellektir.
· EPROM : Hem silinebilen hem de programlanabilen ROM bellektir.
·3. Dýþ Bellek Birimleri (Secondary Memory Devices - Ýkincil Bellek Araçlarý): Verilerin kalýcý olarak saklandýðý yerdir. Dýþ bellek birimleri sabit diskler, disketler, CD'ler ve teyplerdir. Günümüzde birimi giga byte (GB)'dýr. PC'lerde 2.1, 3.2 GB harddiskler kullanýlmaktadýr.
4. Giriþ Birimleri (Input Devices): Bilgisayarlara veri girmekte kullanýlan araçlardýr. Klavye, fare, disket, harddisk, joystick, tarayýcý (scanner), mikrofon, ekran (dokunmatik), CD, barkod okuyucu ...
5. Çýkýþ Birimleri (Output Devices): Bilgisayarda elde ettiðimiz dosyalarýn çýkýþlarýný görmek için kullanýlan birimlerdir. Ekran, yazýcý, datashow ...
ÇEVRE BÝRÝMLERÝ
Çevre birimleri genellikle dört grupta sýnýflandýrýlýr: Giriþ birimleri, Çýkýþ birimleri, Ýletiþim birimleri ve Müzik birimleridir.
1. Giriþ Birimleri
Klavye (keyboard):
Üzerinde harfler, sayýlar, iþaretler ve bazý iþlevleri bulunan tuþlar vardýr.
Q Klavye ve F Klavye (Türkçe Daktilo Klavyesi) olmak üzere iki þekilde sýnýflandýrýlabilir.
q Türkçe klavye 179
f Türkçe klavye 440
Klavye üzerinde numaralar, Kilitler (Caps Lock: Bir kez basýldýðýnda sürekli büyük harf yazar. Ýkinci kez basýldýðýnda sürekli küçük harf yazar, Num Lock, Scroll Lock), Özel Tuþlar (Alt, Shift, Control, Alt Gr).
Iþýklý kalem (light pen):
Çizgisel (bar) kodlarý okumada, þekil çizme ve elyazýsý yazmada kullanýlýr.
Grafik masasý:
Özel bir kalem kullanarak ekranda yazý ve þekillerin gözükmesini saðlayan küçük kare biçiminde masa
Dokunma ekranlarý (touch screen):
Ekranda gözüken komut üzerine parmak ile dokunduðunda o komutun çalýþmasýný saðlayan ekran tipidir.
Joystick:
Genellikle oyun oynamak için kullanýlýr. Üzerinde bulunan tuþlarla çalýþtýrýlarak bilgisayara komut verilmesi saðlanýr.
Fare (mouse):
Ekranda gözüken imleç yardýmýyla komut giriþi yapmaya yarar. Farenin çevre birimi olarak kullanýlmasýyla iþaretleme, týklama ve sürükleme yapýlarak iþlemler yaptýrýlýr.
Ýmleç: Farenin ekran üzerinde nerede olduðunu gösterir.
Týklama: Farenin sol tuþuna bir kez basýlmasýdýr.
Çift Týklama: Farenin sol tuþuna kýsa aralýklarla iki kez týklanmasýdýr. Bir simgeye yüklenen iþlevinin yerine
getirilmesini saðlar.
Sürükleme: Farenin sol tuþunu basýlý tutarak imlecin yerinin deðiþtirilmesidir.
Tarayýcý (Scanner)
Resim, grafik ve önceden yazýlmýþ yazýlarý bilgisayar ortamýna aktarmakta kullanýlýr. 300x600 dpi, 600x600 dpi, 600x1200 dpi, 600x2400 dpi ...
Optik karekter okuma (Optic Character Reader-OCR)
CD-ROM sürücü (Compact Disk-Read Only Memory )
Son yýllarda yaygýn olarak kullanýlmaya baþlanan veri depolama birimidir. 650 MB ...
Bir CD'de 24 Ciltlik bir ansiklopedideki yazýlar, resimler, video klipler, animasyon ve sesler saklanabilir. Bir program yüklerken 20-40 disketin takýlýp çýkarýlmasý yerine CD-ROM'lar tercih edilir. CD-ROM'lar özellikle çok büyük yer kaplayan çoklu ortamlarda (multimedia=ses+video+resim+animasyon) yazýlmýþ yazýlýmlar için zorunludur.
CD-ROM üzerindeki bilgiler günümüzde deðiþtirilememektedir. CD-ROM'lara bilgi yazmak için, yazýlabilir.
CD-ROM'lar kullanýlarak CD-ROM yazýcýlarla kopyalama yapýlmaktadýr.
CD_ROM sürücülerde müzik CD'leri de dinlenebilir.
Bir CD sürücü alýrken veri transfer hýzýnýn büyük olanlar tercih edilmelidir. Günümüzde yaygýn olarak 32 Hýzlý CD-ROM sürücüler satýlmaktadýr.
1 CD-ROM'a 650 MB veri depolanabilir. Son yýllarda yapýlan çalýþmalarla CD-ROM'lara daha fazla veri depolama olanaðý da çýkmýþtýr.
1 MB kalýn bir roman kadardýr (resimsiz). 1 CD-ROM'a 20 cilt kalýnlýðýndaki bir ansiklopedi depolanmaktadýr. Bu ansiklopediler ses, resim, video görüntü, animasyon ve grafik (multimedya) özellikleri de içermektedir.
Disketlere ve harddiske veriler magnetik olarak kaydedilirler. Verilerinizin bozulmamasý için disketlerinizi magnetik ortamdan uzak tutunuz.
CD-ROM'lardaki veriler optik olarak kaydedilirler. Kolay bozulmazlar.
CD-ROM'lardaki verilerin korumak için çizilmemesine dikkat etmek gerekir.
CD-ROM sürücü varsa hard diskten sonraki en son sürücünün adýný alýr. Örneðin: Hard Disk C ve D ise, CD-ROM sürücü E ile belirtilir.
Bunlarýn yanýnda Laser Disk Sürücüsü, video, kamera, mikrofon, televizyon ve radyo'da giriþ birimi olarak kullanýlmaktadýr.
2. Çýkýþ Birimleri
Disket sürücü (disk driver)
Hem giriþ hem de çýkýþ birimidir. Disket denilen magnetik ortama veri yazýlabilen ve üzerindeki verileri okuyabilen bir birimdir.
Disket verileri magnetik ortamda saklar. Disketlerin kullanýmý ve taþýnmasý kolaydýr. Veri taþýmakta ve yedekleme amacýyla kullanýlýrlar. Disketlere veriler kopyalanabilir, eklenebilir, silinebilir, deðiþtirilebilir.
Disketlerdeki verilerin bozulmamasý için; disketlerin magnetik ortamdan, sýcaktan, soðuktan, nemden, güneþ ýþýnlarýndan uzak tutmak gerekir.
Bozulan disketler Windows 95 programýnda scandisk programý kullanýlarak kurtarýlabilir. (Baþlat-Programlar-Donatýlar-Sistem Araçlarý-Scandisk)
1 yüksek yoðunluklu (HD-High Density) disketin boyu 3.5 inç (=8.89 cm)'dir.
Disketin yazýlabilir ve silinebilir olmasý için disketin açma kapama düðmesinin kapalý olmasý gerekir. Disketin kayan penceresi hiç bir zaman açýlmamalýdýr.
Disket sürücü için A harfi kullanýlýr. Ýkinci disket sürücü veya sanal disket sürücünün adý da B'dir.
Bir 3.5 inç'lik yüksek yoðunluklu (High Density kýsaca HD diye gösterilir) disket 1.44 MB veri alýr.
720 KB veri alan 3.5 inçlik disketler de eski disket sürücülerle kullanýlmaktadýr.
Daha önceki yýllarda, 5.25 inçlik yüksek yoðunluklu disketler 1.2 MB veri disketlerle, 180 KB ve 360 KB veri alan disketler de kullanýlmaktaydý.
Disketlerin kullanýlabilmesi için biçimlenmesi (formatlanmasý) gereklidir. Formatlama disketi iz ve sektörlere bölerek bilgisayarýn kullanýmýna hazýr hale getirmektir.
Ekran-Monitör
:Hem giriþ hem de çýkýþ birimi olarak kullanýlýr. Giriþ ve çýkýþ birimlerinden gelen verilerin sonuçlarýnýn ekranda gözükmesini saðlar.
Bilgisayarla kiþi arasýnda iletiþi saðlar.
Bir text ekranýn geniþliði 80 karakter, boyu 25 satýrdýr.
Grafik ekranda pikseller (nokta) bulunur. Bir ekranda ne kadar çok piksel varsa ekranýn çözünürlüðü artar. 640 x 480 piksel, 800 x 600 piksel, 1024 x 768 piksel gibi. Ekranýn kaliteli olmasýnýn çok büyük önemi vardýr.
Ekranlardan titreþimsiz ve az radyasyonlu olanlarý tercih edilmelidir. Ekranlarýn boyutu, 14 inç, 15 inç, 17 inç, 20 ve 21 'dir. Genellikle ucuz olduðu için 14 inçlik ekranlar kullanýlmaktadýr. 1 MB, 2MB, 4 MB bellekli ... ekran kartlarý bulunmaktadýr.
Ekrandalardaki görüntü netliði noktalar arasýndaki uzaklýkla ilgilidir. Ýki nokta arasýndaki uzaklýk ne kadar azsa o kadar iyi görüntü elde edilir. Ekrandaki noktalar arasý uzaklýðý 0.28 mm ve daha az olanlar tercih edilmelidir.
Non Interlaced monitörler daha az
VGA (Video Graphich Adaptor) 640*480 16 renk ekran
sVGA (Super Video Graphich Adaptor)
16 renk : 4 bit renk
256 renk: 8 bit renk, 640 * 480, 512 K bellek
65 536 renk: 16 bit renk , 1024 * 768, 2 MB bellek
16 777 216 renk: 24 bit renk, 1280 * 1024, 4MB bellek
Sabit (Hard) Disk Sürücü
Sabit disk sürücü, bilgisayarýn bilgi depolamak için kullandýðý en temel birimdir. Sabit disk kapalý bir kutu içinde bilgisayarýn içinde bulunmaktadýr. Sabit disk sürücü, verileri bir dizi dönen magnetik yapraklarda magnetik olarak saklar. Her magnetik yaprakta okuma ve yazma iþlemini yapan okuma yazma kafasý vardýr. Daha çok veri kaydedilir. Sabit disk taþýnamaz.
Sabit disk, merkezlerinden geçen bir mil üzerine üst üste yerleþtirilmiþ plaklara benzer. Bu plaklar mil ile beraber belirli bir hýzda dönerler ve bu sýrada okunurlar veya üzerlerine yeni bilgiler yazýlýr. Eriþim hýzý ve kapasitesi yüksektir.
Aþaðýda sabit diskin üsten görünüþ ve kesiti bulunmaktadýr.
Bir sabit diskin bir veriyi bulma hýzýnýn DÜÞÜK olmasý, o sabit diskin verilere ulaþma hýzýnýn YÜKSEK olduðunu gösterir. Örneðin, sabit diskteki okuma yazma kafasý, bir veriye 10 ms (mili saniye, 1 sn/1000)'de eriþirse; ayný veriye 19 ms'de eriþen sabit diske göre daha hýzlý okuma yapmýþ olur.
Sabit disklerin kapasitesi ne kadar büyük olursa o kadar çok bilgi saklanabilir.
Sabit diskler bilgisayarýn ana kartýna IDE (Integrated Drive Electronics), SCSI (Small Computer System Interface- skazi diye okunur) veya EIDE (Enhanced IDE, geliþtirilmiþ IDE) diye adlandýrýlan kablolarla baðlanýrlar.
Sabit diskler C harfiyle temsil edilirler. Diðer sürücüler varsa bu harfleri izler. Örneðin, ikinci bir harddisk ya da harddiskin ikinci bölümü varsa D'dir.
Sabit diskler zamanla dolar. Bazý dosyalarý silmek gerekir. Silinecek dosyalarý rastgele seçmemek; bilinçli olarak yapmak gerekir. Bazý dosyalar yedeklendikten sonra silinebilir. Bazý dosyalar sýkýþtýrma programlarý ile sýkýþtýrýlarak daha az yer kaplamalarý saðlanýr.
Sabit diski ana karta baðlamak için kablolar kullanýlýr. Bunlar:
IDE (Integrated Drive Electronics)
SCSI (Small Computer System Interface)
EIDE (Enhanced (geliþtirilmiþ IDE)
Yazýcý (printer)
Ekranda gözüken bilgileri kaðýt üzerine yazdýrmaya yarar. Yazýcýlar;
Nokta vuruþlu yazýcý (dot matrix): 9 iðneli ve 24 iðneli olabilir. Þerit takýlarak kullanýlýr. Dakikada 1-3 sayfa hýzýnda olabilirler. Sürekli form kaðýdý kullanýlabilir.
Mürekkep püskürtmeli yazýcý(ink jet): Dakikada 1-8 sayfa basabilir. Kartuþ takýlarak kullanýlýr. Renkli çýkýþ alýnabilir. 300 dpi -
lazer yazýcý (laser): 300 dpi- , dakikada 4, 8, 12 ... sayfa baský, toner kullanýlýr.
LCD Panel (Liquid Crystal Display)
Bilgisayara baðlanýlarak kullanýlýr. Bilgisayar ekranýnda gözükenleri duvara yansýtmak amacýyla tepegözün üzerine konulur. Ekranda gözükenler duvarda veya perdede geniþ olarak görünür.
Kulaklýk ve Hoparlör
Bilgisayar tarafýndan üretilen veya kaydedilmiþ sesleri duymak için kullanýlýr.
Ses Kartý: CD kalitesinde, 16 bitlik, ses alabilmek için kullanýlýr. Ses kartlarý sayesinde ses kayýtý aypýlabilinir.
Video
Bilgisayar tarafýndan üretilen görüntü, ses, text ve diðer verileri saklamakta kullanýlýr.
3. Ýletiþim Birimleri
Ýletiþim Birimleri diðer bilgisayarlara ve elektronik aletlere bilgi göndermeye ve bilgi almaya yarayan aletlerdir.
Modem:
Telefon hatlarý aracýlýðýyla birbirine uzak yerlerde bulunan bilgisayarlar arasýnda iletiþim saðlayan çevre birimidir. Modemler bilgisayar ve telefon sinyallerini birbirine çevirir. Telefonlarýn kullandýðý analog sinyalleri bilgisayarlarýn kullandýðý dijital sinyallere çevirir. Ayný þekilde tersini de yapar.
Fax olarak da kullanýlabilir.
Hýzlarý: 14440, 32 K, 56 K ...
4. Müzik Birimleri
MIDI (Musical Instrument Digital Interface- Müzik birimleri için Sayýsal Arabirim): Bilgisayar aracýlýðýyla yüksek kalitede elektronik müzik yapmada kullanýlýr. Müzik yapmak için özel donaným ve yazýlým gerekmektedir. Müzik eðitiminde ve beste yapmada kullanýlmaktadýr.
BÝLGÝSAYAR KASASI ÝÇÝNDE BULUNAN AYGITLAR
Ana Kart: Üzerinde temel devrelerin bulunduðu karttýr. Bütün aygýtlar ve kartlar ana karta baðlýdýr.
Merkezi Ýþlem Birimi (MÝB/CPU): Komutlarýn iþlenmesi, aritmetik ve mantýksal iþlemler yapýlýr.
Ana Bellek (RAM =Random Access Memory-Rastgele Eriþimli Bellek): Verilerin iþlendiði ve geçici olarak saklandýðý yer.
EDO RAM,
SD RAM
Güç kaynaðý: Normal 220 Volt elektriði bilgisayarýn kullanacaðý volta çevirir.
CD Sürücü, Disket Sürücü ve Disk Sürücü kablolarla ana karta baðlanýr.
Geniþleme Yuvalarý: Ses, v,ideo, radyo, tarayýcý, ekran, ethernet kartlarýnýn takýldýðý yuvalardýr. ISA (8 Bit), VESA (16 Bit) ve PCI (32 bit) olmak üzere üç çeþittir.
Parelel Port (25 iðneli-diþi): Yazýcýlarýn takýlmasý için kullanýlýr.
Ekran Portu: Monitörü baðlamak için kullanýlýr.
Fare ve Klavye portu: fare ve klavyeyi baðlamak için kullanýlýr.
Seri Port (9 ya da 25 iðneli-erkek): Fare, modem, tarayýcýyý baðlamak için kullanýlýr. COM (comunication) da denir. Genellikle, COM 1 farenin, COM 2 ise fax-modemin baðlanmasý için kullanýlýr.
Kapasitelerine ve Büyüklüklerine Göre Bilgisayar Türleri
Makro Bilgisayarlar ( Mainframe - Ana Bilgisayar ) : Bunlar en büyük tiplerdir. Kapasiteleri Terabyte büyüklüðündedir. Genellikle büyük þirketlerde, bilgi iþlem merkezlerinde, araþtýrma kurumlarýnda ve üniversitelerde kullanýlýrlar. Ayný anda yüzlerce kullanýcý tarafýndan kullanýlabilirler.
Mini Bilgisayarlar : Orta boy bilgisayarlardýr. Sýðalarý daha azdýr. Ayný anda daha az kullanýcý tarafýndan kullanýlabilirler. Fiyatlarý düþük ve iþletme masraflarý daha azdýr. Orta boy iþletmeler tarafýndan tercih edilirler.
Mikro Bilgisayarlar (Personal Computer - Kiþisel Bilgisayar - PC): Tek kullanýcý için tasarlanmýþlardýr. Ofis otomasyonunda, eðitimde, yayýn iþlerinde, küçük iþletmelerin ticari hesaplarýnýn ve personel kayýtlarýnýn tutulmasýnda etkin biçimde kullanýlýrlar.
Aðlar (Network)
Bilgisayarlarýn birbirine baðlanmasýdýr. Veriler, donaným ve yazýlým paylaþýlarak maliyet düþürülür ve iþler daha hýzlý yapýlýr. Ayrýca bilgisayarlar arasý haberleþme de yapýlýr.
Yerel aðlar (Local Area Network - LAN) dan baþka diðer að türleri Geniþ Að (Wide Area Network-WAN), Intranet (kurum içi að) ve Internet (Aðlarýn Aðý) 'dir.
Aðlarda güvenlik sorunu vardýr. Bunu çözmek için her kullanýcýya Að Yöneticisi tarafýndan kullanýcý adý (login name) verilir. Kullanýcý adýndan baþka sadece kullanýcý tarafýndan bilinen, gerektiðinde kullanýcý tarafýndan deðiþtirilen, baþka kiþilerin bilmemesine dikkat edilen þifre (password) kullanýlýr.
BÝLGÝSAYAR YAZILIMI
Kullanýmý Serbest Olan Yazýlýmlar (Public Domain): Kullanýmý herkese açýk olan yazýlýmlardýr. Ýsteyen istediði kadar kullanabilir. Ýstediði kadar kopyalayýp daðýtabilir.
Paylaþýlabilir Yazýlýmlar (Shareware): Copyright'lý yazýlýmlardýr. Yalnýz belirli bir süre (15 gün, 1 ay, 2 ay gibi) deneme amaçlý olarak kullanýlabilir. Sürekli kullaným hakký için belirli bir miktar parayý (10-40 $) kayýt ücreti olarak ödemek gerekir.
Ýþletim Sistemi (Operating Sistem): Kullanýcý ile bilgisayar arasýnda iletiþimi saðlayan programlardýr. Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Sistemde bulunan MÝB, ana bellek vb. kaynaklarý yönetir.
Disk Ýþletim Sismtemi DOS (Disk Operating System):
Windows (3.1, 95, 98)
Windows NT
MAC OS, UNIX, LINUX …
Yararlý Programlar: Ýþletim Sistemi ile verilen format, sýkýþtýrma, kurtarma vb.
Aygýt sürücüleri (Device Driver): Çevre birimlerinin çalýþmasý için bilgisayara yüklenen programlar.
Programlama Dilleri: Bir iþi bilgisayara yaptýrmak ancak belirli kodlarýn belirli bir sýra doðrultusunda kullanýlmasý ile olanaklýdýr. Kullanýlan bu koda programlama dili denilir. Yazýlan kaynak kod program derleyici veya yorumlayýcý tarafýndan bilgisayar diline çevrilir. Programlama dillerinden bazýlarý C, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C…
Uygulama Programlarý : Belli bir amacý gerçekleþtirmek üzere üretilmiþ yazýlýmlardýr. Örneðin, okul yönetim sistemi programlarý, muhasebe programý, bilgisayar oyunlarý, programlama dilleri derleyicileri vb.
Uygulama yazýlýmlarý belirli uygulamalarý çalýþtýrýrlar. Bilgisayarýn çok amaçlý olmasýna olanak tanýrlar ve iþlerin daha iyi yapýlmasýna yardýmcý olurlar. Kelime iþlemci (word processor) yazýlýmlarý mektup, günlük plan, ders notu hazýrlamada; tablolama programlarý öðrenci not ortalamasý hesaplama, maaþ bordrosu yapmada; veri tabaný yazýlýmý, öðrenci bilgilerinin saklanmasý, bulunmasý, güncellenmesi, düzenlenmesi ve rapor oluþturulmasýnda kullanýlýrlar.
Elektronik posta yazma, grafik hazýrlama, masaüstü yayýncýlýk, çalýþma planý hazýrlama, iþ akýþý çizimi, web sayfasý oluþturma programlarý da uygulama yazýlýmlarýna örnektir.
Ticari yazýlýmlar: Muhasebe, tahmin yapm, proje yönetimede kullanýlýrlar.
Eðlence yazýlýmlarý: Oyun, ekran koruyucu
Eðitim ve Baþvuru Yazýlýmlarý: Bilgisayar Destekli Eðitim yazýlýmlarý, benzetim (simulasyon) yazýlýmlarý, elektronik ansiklopedi, atlas.
Çokluortam (Multimedia) Yazýlýmlarý: Bilgisayar tabanlý medya ile bütünleþik olarak hazýrlanýrlar. Ses, video, animasyon, resim içerirler. Çokluortam ansiklopedileri bunlara örnektir.
Yazýlýmlar donanýma uyumlu ise çalýþýr. Ýþletim sistemi ile yazýlýmlar uyumlu olmalýdýr.
Yazýlýmlar disket ya da CD_ROM kullanýlarak kurulur. Yazýlýmlarý bilgisayara kurmak için ilk olarak genellikle SETUP (Windows 95 için), INSTALL (Windows 3.1 için), KUR (Türkçe yazýlýmlar için) çalýþtýrmak gerekir.
Bilgisayar Dosyalarý
Veri: harfler, sayýlar, grafikler
Bilgi: Ýþlenmiþ veridir.
Dosya: Saklanan verilerin veya programlarýn ismi. Dosya ismi genellikle iki bölümden oluþur. Birinci bölümde dosyanýn adý, ikinci bölümde dosyanýn uzantýsý yazýlýr. Ýki bölüm bir nokta ile birbirinden ayrýlýr (dosyaadý.dosyauzantýsý) Örneðin: yazýlý1.doc. yazýlý1 dosya adý; doc dosya uzantýsýdýr. Dosya adý dosyanýn içeriðine uygun verilmelidir. Dosya uzantýsýný genellikle uygulama programý verir. Dosya uzantýlarý genellikle üç harften oluþur. 1,2,4 harfli dosya uzantýlarý da vardýr. .c, .db, .html gibi.
Çalýþan dosyalar: Uzantýlarý exe veya com dur. Baþka bir programýn yardýmýna ihtiyaç duymadan çalýþýrlar.
Kaynak dosyalar: Çalýþmadan önce makine diline çevrilmesi gerekmektedir. Örneðin pascal programlama dilinde yazýlan bir programýn çalýþmasý için makine diline çevrilmesi gerekmektedir. Bunun içinde o dosyanýn pascal programlama dili kurallarýna uygun olarak yazýlýp; pascal programlama dili derleyicisi tarafýndan derlenmesi gerekmektedir.
Veri Dosyasý: Üzerlerinde silme, ekleme, deðiþtirme yapýlabilir. Ýçeriklerinin çýktýsý yazýcýdan alýnabilir veya baþka birisine elektronik olarak postalanabilir. Yazýlý1.doc. bir dökümandýr. Bir kelime iþlemcide yazýlmýþtýr. O kelime iþlemci çalýþtýrýlmadan dökümanýn içi görülemez. Kelime iþlemci çalýþtýrýldýktan sonra içine girilip, deðiþtirme, düzeltme, silme ve ekleme yapýlabilir. Yazýcýdan çýkýþý alýnabilir.
KULLANIM HAKKI (COPYRIGHT)
Çoðu yazýlýmlarýn kullaným haklarý belirlenmiþtir. Yazýlýmýn kullaným hakký o yazýlýmý alan kiþiye aittir. Son kullanýcý tarafýndan kopyalanamaz. Daðýtýlamaz. Sadece satýcý tarafýndan kopyalanýr.
Lisans Anlaþmasý ile kullanýlan yazýlýmlar:
Satýcý ile son kullanýcý tarafýndan Lisans anlaþmasý yapýlýr. Bu lisans anlaþmasý yazýlý olabileceði gibi, yazýlým kurulurken baþlangýçta da yapýlabilir.
Tek kullanýcý için lisans sözleþmesi yapýlan yazýlýmlar, çok kullanýlýcý için lisans sözleþmesi yapýlan yazýlýmlar, anlaþmalý sayýda kullanýcý için lisans sözleþmesi yapýlan yazýlýmlar ve site lisanslý yazýlýmlar vardýr.
Kesinlikle:
·
|