EREN GÜLER/ hurriyet

 

Petrol fiyatlarında yaşanan yükselişin etkisi son zamanlarda iyiden iyiye hissedilmeye başlandı.

Bir yandan enflasyondaki sapma, bir yandan yükselen maliyetler ve her geçen gün benzin fiyatlarına yapılan zamlar... Bununla da kalmıyor, petrol diğer taraftan artık insanların vazgeçilmezi haline gelen doğalgaz fiyatlarını da hızla yukarı itiyor. Hatta aynı etkiyi otomatik fiyatladırmaya geçilmesi ile birlikte 1 Temmuz'dan itibaren elektirikte de göreceğiz.

Peki bu petrol böyle yükselmeye devam edecek mi? Geriye dönüş umudu var mı? Yoksa yüksek fiyatlarla yaşamaya alışalım mı?

İşte bu soruların yanıtlarını, dünya enerji piyasasının en etkili isimlerinden biri olan Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) Başekonomisti Fatih Birol'a sorduk. Türkiye Cumhuriyeti'nden 'üstün hizmet', halen yaşadığı Fransa'dan 'şövalye' nişanı, üniversite eğitimini tamamladığı Avusturya'dan ise 'altın hizmet' madalyasıyla ödüllendirilen Birol, maalesef enerji piyasası ile ilgili iyimser değil.

 
Eren GÜLER YAZIYOR
 
IEA'nin Paris'teki merkezinden ulaştığımız Birol, petrol fiyatlarının yüksek olduğunu, ancak bu yükselişin devam edebileceğinin altını çizdi...

ARZ-TALEP DENGESİ TEMEL ETKEN

- Petrol fiyatlarının geldiği seviyenin sorumlusu kim?

Fiyatlar şu anda çok yüksek ve fiyatların bu seviyede olmasının esas nedeni, petrol talebindeki büyümenin arz tarafından karşılanamayacağı kuşkuları... Bu kuşkular piyasaları tedirgin ediyor. Bu tedirginlik de spekülatörlerin işine yarıyor, fiyatların daha da yükselmesine neden olan alımlar oluyor.

Yükselişteki esas neden, arz-talep dengesine ilişkin kaygılar. Bunun tedirginliği de spekülatörler tarafından kullanılıyor.

- Yüksek seyir sürer mi?

Önümüzdeki yıllarda şu andaki seviyeden çok aşağı gelmez. Artık yüksek enerji fiyatları ile yaşamayı öğrenmemiz lazım.

Ben Kasım ayında TÜSİAD'ın davetlisi olarak Türkiye'deydim. O zaman petrol fiyatları 80 dolardı ve ben '2008'de üç haneli rakamlara gelirsek şaşırmayın' demiştim. Daha sonra da TBMM Enerji Komisyonu'na bir sunum yapıp bundan sonra 3 haneli petrol fiyatlarına alışmamız gerektiğini anlattım. Bunu şimdi bir kez daha tekrarlayabilirim.

TÜRKİYE İÇİN KÖTÜ HABER

- Türkiye'yi nasıl etkileyecek?

Türkiye için bunun da ötesinde daha kötü olan şey, petrol fiyatlarına bağlı olduğu için doğalgaz fiyatları ciddi bir biçimde artacak. Türkiye ekonomisine baktığımızda yük sadece petroldeki artıştan değil, buna bağlı olarak doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki artıştan da gelecek. Türkiye'nin hem petrole hem doğalgaza ödediği ithalat faturası artacak. Ayrıca biz son yıllarda enflasyonu kontrol altına almaya çalışıyoruz ama bu artışlar sert bir baskı yaratacak.

Petroldeki üç haneli fiyatlar enflasyonda iki haneli oranlara tekabül edebilir. Özetle yüksek enerji fiyatları Türkiye ekeonomisi için iyi bir haber değil. 

- Petrolün 200 dolara çıkabileceğine yönelik tahminlere ne diyorsunuz?

Ben Uluslararası Enerji Ajansı Başekonomisti olarak kanunen tahmin yapamam. Ama önümüzdeki yıllarda daha da yükseğe gitme ihtimali yok diyemem. Fakat hangi seviyelere geleceğine baktığımız zaman, sadece arz ve talep değil, başka olayların da etkili olduğunu görüyoruz. Mesela jeopolitik riskler. İran, Irak,  Venezuella, Nijerya... Bunların hepsinde jeoploitilk sorunlar var. Buralardaki gelişmeler fiyatları etkilemeye devam edecek. 

ESKİ RAKAMLAR ARTIK HAYAL

- Petrol ne olursa eski seviyelerine geri gelir?

Bir kere çok ciddi düşmez. Onu söylemeliyim. Eski 20-30 dolarlı fiyatlar artık hayal, imkansız...

Enerji kullanımında üç önemli nokta var. Birincisi, dünyanın petrolü verimli olarak kullanması lazım. Mesela biz Türkiye olarak enerjiyi israf ediyoruz. Türkiye'de Avrupa'ya göre 3 misli israf var. Aynı üretimi yapmak için Avrupa'ya göre daha fazla enerji kullanıyoruz. Önce bunun halletmek  ve verimli kullanmak gerekiyor.

İkincisi, alternatif kaynaklara bakmamız lazım. Özellikle rüzgar ve hidroelektirik gibi yenilenebeilir enerji kaynakları çok önemli burada.

Üçüncüsü de Özellikle elektrik üretimi için nükleer enerji çok kritik. Zaten dünyada da nükleer enerjiye artan ilginin önemli bir nedeni doğalgaz ve bağlı olarak elektirik fiyatlarının ve yükseleceğini öngörmeleri.

Nükleer enerji ile üretilen elektiriğin yüzde 95'i ana yatırım, yüzde 5'i ise yakıt maliyeti. Buna karşılık doğalgazda yakıt maliyeti yüzde 60-70'lerde. Yani doğalgaz yükseldiği zaman elektrik fiyatlarının da yükseleceği anlamına geliyor.

- Türkiye'nin enerji politikalarını nasıl görüyorsunuz?

Enerji politikalarındaki ana hedefler doğru saptanıyor. Şu anda Türkiye'nin hem yenilenebilir hem de nükleer enerjiye verdiği önem son derece doğru. Ama önemli olan bu hedeflerin gerçekleştiğini görebilmek.

BİYOYAKIT POLİTİKALARI GÖZDEN GEÇİRİLMELİ

- Son olarak gıda fiyatlarındaki yükselişi nasıl değerlendiriyorsunuz?
 
Yükselişin çok nedeni var. Bunlardan bir tanesi de biyoayakıtların kullanımı.  Özellikle ABD ve Avrupa'daki sübvansiyonlar ile buna olan talep artıyor.
Bizim IEA olarak tahminimize göre, gıda fiyatlarındaki artışın yüzde 20-25'i biyoyakıt kullanımından kaynaklanıyor. Diğer önemli etkenler ise kuraklık ve başını Çin ile Hindistan'ın çektiği talep artışı...

Yükselen gıda fiyatları herkesi kaygılandırıyor. Bütün dünyanın tarım politikalarını gözden geçirmesi gerekiyor. Burada özellikle biyoyakıt politikalarına yeniden bakılmalı. Sonuçta biyoyakıtların petrol üretimine katkısı çok az ama gıda fiyatlarının yükselişe etkisi çok daha fazla.