Linux Komutları

1: Dosya Komutları

Linux / Unix te kullanılan temel dosya komutları genel anlamda dosya ve klasörlere Erişim, Silme, Değiştirme, Oluşturma, Sıkıştırma ve Var olan dosyalara çeşitli izinler veren komutlardır. Bu komutlarımız Aşağıdakilerdir.

    ls
    cd
    pwd
    mkdir
    rm
    cp
    mv
    wc
    ln
    touch
    cat
    more
    head
    tail
    chmod
    gzip
    gunzip
    alias



cd komutu: Bu komutla belirtilen dizine geçiş yapılır. Kullanımı aşağıdaki gibidir.


” cd .. ” komutuyla bir üst dizine ve ” cd ~ ” komutu ile ise en üst dizine gidilir.


mkdir komutu: Bu komutun görevi bulunduğu dizinde belirtilen ad ile bir dizin oluşturmadır.

— mkdir “Dizin Adı” — şeklinde kullanılır.

rm komutu: Bu komut ile belirtilen dosya silinir.

— rm “Dosya Adı” — şeklinde kullanılır.

Ayrıca rm -r “Dizin Adı” şeklinde de kullanılır. Bu kullanım ile belirtilen dizin silinir. Komutların ayrıntılı parametrelerini ve nasıl kullanıldıklarını öğrenmek için —  man “komut adı” — komutunu kullanınız.

cp komutu: Bu komut ile belirtilen bir dosyanın veya dizinin içeriği belirtilen diğer bir dosya yada dizine kopyalanır. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—  cp Dosya1 Dosya2 şeklindedir. Dosya1 i Dosya2 ye kopyalar. —-

—  cp Dizin1 Dizin2 şeklindedir. Dizin1 i Dizin2 ye kopyalar. —-

mv komutu: Bu komut ile belirtilen bir dosya başka bir dosyaya taşınır yada isim de değiştirilebilir bu komut ile. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—  mv Dosya1 Dosya2 şeklindedir. Dosya1 i Dosya2 ye taşır. —-

wc komutu: Bu komut ile belirtilen dosyanın satır,kelime ve karakter sayısı gösterilir. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—- wc Dosya şeklindedir. Bu komut ile Dosya nın yan yana içerdiği satır,kelime ve karakter sayıları döndürülür.

ln komutu: Bu komut ile bir dosyayı sembolik bir link ile çağırabiliriz. Yani bir nevi bu link dosyamızın adresini  tutmuş olacak. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—  ln deveci link  şeklindedir. deveci adlı dosyayı link e bağlıyoruz. link te yada deveci de yapacağımız değişiklik her ikisini de etkileyecektir —-  Bir diğer kullanımı da aşağıdaki gibidir.

—  ln -s deveci link  . Bu kullanımda ise deveci adlı dosyanın adresini link tutar deveci silindiğinde link te gider.

touch komutu: Bu komut ile bir dosya eğer yoksa o anki tarih ile 0 byte  uzunluğunda oluşturur eğer var olan bir dosya ise tarih bilgisi o ana göre güncellenir. Komutun kullanımı aşağıdaki gibidir.

—  touch Dosya şeklindedir.  —-

cat komutu: Bu komut ile belirtilen dosyanın içeriği görüntülenir.More komutuna benzerdir. Kullanımları aşağıdaki gibidir.

—-  cat Dosya1  şeklindedir. Dosya1 in içeriği görüntülenir.

—- cat >Dosya1 şeklinde de kullanımı vardır. Standart girişten alınan verileri dosya1 e kaydeder. Bu komutu koştuğunuzda standart giriş veri bekler sizden girdiğiniz verileri tamamladıktan sonra ctrl c ile standart girişi tamamlamış olursunuz.Girmiş olduğunuz veriler Dosya1 e kaydolur. Yalnız bu komut ile Dosya1 in içeriği önce sıfırlanır ardından girdiğiniz veriler eklenir. Eğer var olan bilgilerin üstüne standart girişten gelecek verilerin eklenmesini istiyorsanız aşağıdaki kullanımı uygulayınız.

—– cat >>Dosya1 bu kullanımda standart girişten gelen veriler Dosya1 in EndofFile kısmından itibaren ekleyip kaydeder.

Cat komutu ile standart girişten aldığınız dataları ctrl c deyip kaydedebilirsiniz.

more komutu: Bu komut yardımı ile belirtilen dosyanın içeriği sayfalanarak görüntülenir.Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—–   more DosyaAdı şeklindedir. Dosyanın içeriği gösterilir kullanıcıya…

head komutu: Bu komut more komutundaki gibi dosyanın içeriğini getirir yalnız sadece ilk 10 satırını sunar kullanıcıya. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—–   head DosyaAdı şeklindedir. Dosyanın içeriğinin ilk 10 satırı gösterilir kullanıcıya…

tail komutu: Bu komut da more komutundaki gibi dosyanın içeriğini getirir fakat sadece son 10 satırı getirir kullanıcıya. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—–   tail DosyaAdı şeklindedir. Dosyanın içeriğinin son 10 satırı gösterilir kullanıcıya…

chmod komutu: Bu komut ile belirtilen dosyanın kullanıcı ve grupların erişimlerini değiştirebiliriz. Bir nevi yetki verme gibidir. Okuma yazma ve çalıştırabilme gibi dosyaların özelliklerini değiştirebiliriz. Binary olarak belirtilen bu iznin içeriği 1 olarak yapıldığında aktif 0 olduğunda pasif hale getirilir. Aşağıdaki gibi kullanımı vardır.

—-  chmod 777 Dosya1 . Bu örnekte aslında 777 in açılımı şu şekilde dir. 111 111 111 binary formatındadır 111=7 binary i decimale çevirdiğimizde. Verilen örneğin anlamı Dosya1 e erişen kullanıcı , gruplara ve diğerlerine  sırasıyla okuma,yazma ve çalıştırılabilme özelliği verilmiş oluyor.

— chmod 755 Dosya1. Bu örneği binary olarak açtığımızda 755=111   101   101 şeklindedir. Yani kullanıcı bütün haklara sahipken gruplar ve diğerleri okuma ve çalıştırabilme haklarına sahipler.

Bir dosyaya erişim yetkisi vermeden önce ls -l ile dosyanın sahip olduğu yetkileri görmeniz lazım. Erişim yetkilerini gördükten sonra gerekli yetkiyi vermelisiniz.

gzip komutu: Bu komut ile belirtilen dosya ziplenir yani sıkıştırılır.Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—–    gzip Dosya şeklindedir. Bu komut ile Dosya sıkıştırılır ve adı Dosya.gz şeklinde değiştirilir.

gunzip komutu: Bu komut ile belirtilen sıkıştırılmış dosya açılır normal hale döner.Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—–    gunzip -d Dosya.gz şeklindedir. Bu komut ile Dosya açılır ve adı Dosya şeklinde olur.

alias komutu: Bu komut ile sistemde var olan komutların adları değiştirilip takma ad takılabilir. Komutları böylece türkçeleştirmiş yada beynimizde yer edinecek bir şekilde bundan sonra kullanabilirsiniz.Kullanımı aşağıdaki gibidir.

—— alias tarih=date şeklindedir. Bundan sonra tarih dediğiniz zaman terminal size date komutunun çıktısını getirecektir.

3: Process (Süreç) Yönetimi Komutları:

Linux Process yönetim komutlarına geçmeden önce Process kavramını ele alalım. Process: İşletim sistemleri üzerinde koşan programların parçalarından her birisine verilen addır. Processler o an koşan programın kodunu ve yaptığı işlevleri tutarlar.Processler bir çok alt görevi aynı anda yerine getiren çoklu threadlerden de oluşabilir. Genel olarak Processler aşağıdaki yapıları içerirler.

    Koşmakta olan bir Program
    Programla alakalı Asenkron bir işlev
    İşlemcinin belirlediği bir görev

Linux ta bulunan ve Süreçlerle alakalı olan veya Süreçlerin yönetiminde rol alan komutlar aşağıdaki gibidir.

    ps
    top
    kill
    killall
    bg
    fg
    pidof
    pgrep
    pstree
    fork
    getpid
    getppid
    exec
    wait
    pipe
    dup
    open
    close
    read
    write
    last
    lastcomm

Yukarıda bahsettiğim Süreç yönetimi komutlarını anlatmadan önce önemli bir komutu tekrar tekrar hatırlatmak istiyorum. Bu komut ” man ” komutudur. Bu komut ile işlevini duyduğumuz ancak çok ayrıntılı bir şekilde bilgi edinmek istediğimiz komutları öğrenebiliriz. Komutun işlevlerini ve aldığı parametreleri,bu parametrelerle kullanıldığında nasıl işlev gördüğünü ayrıntılı olarak kullanıcıya sunmaktadır.




 


killall komutu: Bu komuta girilecek dizin parametresi ile dizin altındaki bütün processler sonlandırılabilir. Komutun kullanımı yukarıdakine benzer.

bg komutu: Bu komut bütün Linux dağıtımlarında mevcut olmayabilir. Ancak genel görevi sistemde durmuş olan bir görevi yada processi arka planda devam ettirir.Bunun dışında sistem üzerinde şuanda koşmakta olan görevleri listeler.

fg komutu: Bu komut sistem üzerinde durmakta olan bir süreci yada görevi ön plana çekerek koşmasını sağlar. Her Shell kabuğu bu komutu koşmaz.

pidof komutu: Bu komut ile sistem üzerinde mevcut olan bir programın işlem id sini çıktı olarak verir.

 



fork komutu: Bu komut linux ve unix sistemlerde koşan bir processin bir kopyasını oluşturan komuttur. Süreç kopyalandıktan sonra parent-child olmak üzere iki süreç oluşur sistemde. Bu komut sistem üzerinde farklı bir işlevi gerçekleştirmek için genelde kullanılır. Böylece bu komut ile oluşan child process sistem üzerinde farklı işlevler görebilir.

getpid komutu: Bu komut ile kullanıcıya şuanki koşan processin id sini verir.

getppid komutu: Bu komut ile kullanıcıya şuanki koşan processin parent ının id sini verir.

exec komutu: Bu komut linux sistemlerinde bir processin farklı bir program olarak çalışmaya devam etmesini sağlar. Bu işlem sonrası processin id si ve kontrol bloğu değişmez. Exec komutu aldığı parametrelere ve gördüğü işlevlere göre 6 farklı şekilde çalışırlar.Bunlar ve aldıkları parametreler aşağıdaki gibidir.

int execl(const char *path, const char *arg0, … /*,(char *) 0 */);

int execv(const char *path, char *const argv[]);

int execle(const char *path, const char *arg0, … /*, (char *) 0, char *const envp[] */);

int execve(const char *path, char *const argv[], char *const envp[]);

int execlp(const char * file, const char *arg0, … /*, (char *) 0 */);

int execvp(const char *file, char *const argv[]);

wait komutu: Bu komut belli bir süreci beklemek için kullanılır. Genellikle sistem programlarken yazılan bash scriptler de kullanılır. Fork komutuyla oluşturulan child process in işleyişi tamamlandığında parent processi beklemek zorundadır. Bekletirken wait komutu kullanılır.

 


dup komutu: Bu komut ile Dosya tanıtıcısı olarak sistem üzerinde açık olan bir kanal oluşturur. Yada dosya tanıtıcısı çoğaltılır. Sistem programlamada bash scriptlerde çokça kullanılır. Kullanılan kanallar 3 türlüdür open,close,other şeklinde. Dup kumutuyla sistem üzerinde açık olan bir kanalın fd si dönderilir. Open kanalı açık ise fd=0,close ise fd=1 other ise fd=2 olarak kullanıcıya geri döner. Dup komutunun kendisiyle birlikte 2 tane daha çeşiti vardır. bunlar dup2 ve dup3 şeklindedir. Aldıkları parametreler aşağıdaki gibidir.

int dup(int oldfd);

int dup2(int oldfd, int newfd);

int dup3(int oldfd, int newfd,int flags);

open komutu: Bu komut linux ve unix sistemlerinde bir Sistem çağrısı olarak geçer. Girilen bir dosya yolunu belirli bir duruma göre açabilir. Sadece dosyanın yolu belirtilirse bu dosya yolundaki dosyayı açar. Kullanımı ve aldığı farklı durumlardaki parametreler aşağıdaki gibidir.

int open(const char *pathname, int flags);

int open(const char *pathname, int flags, mode_t mode);

close komutu: Bu komut tıpkı open komutu gibi bir sistem çağrısıdır. Belirtilen bir dosya tanıtıcısını kapatır. Kullanımı ve aldığı parametre aşağıdaki gibidir.

int close(int fd);

read komutu:Sistem çağrısı olan read komutu ile belirli bir kanaldan bir data okunur. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

read [-ers] [-a aname] [-p prompt] [-t timeout]

write komutu: Bu komut ile diğer kullanıcılara terminal aracılığıyla iletişim kurulabilir. Kullanımı aşağıdaki gibidir.

write user [ttyname]

 


lastcomm komutu: Bu komut ile kullanıcıya önceden icra edilmiş tüm komutlar listelenir. Verilecek parametreye göre farklı çıktılar üretir. Bu parametreler kullanıcı adı,komut adı,dosya adı vb şeklindedir.

5: Network Komutları

Linuxta Networktan bilgi alışverişi yapmak veya networktaki bilgisayarları öğrenmek için çeşitli komutlar vardır. Ayrıca networkta çeşitli ayarlamaları ve setlemeleride yine Linux network komutları sayesinde gerçekleştirebilirsiniz. Linux ta en çok kullanılan Network komutları aşağıdakilerdir.

    ping
    traceroute
    dig
    wget
    ifconfig
    host






not: traceroute komutu ping komutuna benzer farklı parametre kullanıldığında farklı bilgilerde kullanıcıya dönderebilir. Bunun için man traceroute yazarsanız terminale ayrıntılı parametreleri öğrenebilirsiniz.


wget komutu: Bu komut ile internetten dosya vb. verileri indirmek için kullanılır. wget komutu http,https ve ftp gibi en çok kullanılan protokolleri desteklemektedir. Bu komutun kullanımı aşağıdaki gibidir. Blogumdan Linux kategorisindeki yazıları indireceğim.Komutun kullanımı ve çıktısı aşağıdaki gibidir.