UEFI Nedir? - Windows 7 ve Windows 8 UEFI Kurulumu Nasıl Yapılır?

"**UEFI nedir?**"

"UEFI nedir?" sorusunu cevaplayabilmek için sadece "UEFI nedir?" sorusunu cevaplamak yeterli değil. Bunun yanında UEFI temel giriş/çıkış sisteminin MBR yerine kullandığı GPT (GUID Partition Table) disk bölümlendirme tablosu ve bunun getirdiği avantajları anlatmak gerekecek.
İlk 2 bölüm UEFI ve GPT hakında teorik bilgilerden oluşurken, bunları okumak istemeyenler için 3. bölüm bunu nasıl partiğe dökeceğinizle ilgili bağlantılardan oluşacak. İlk 2 bölüm biraz sıkıcı olabilir ama olayı anlayabilmeniz adına biraz vakit ayırıp okumanızı şiddetle tavsiye ediyorum...

I. BÖLÜM: UEFI ve GPT nedir?

1.1- UEFI nedir?

Çoğunuzun bildiği gibi bilgisayarımızın başlayabilmesi için bir tür Marş Motoru olarak düşünebileceğimiz BIOS'u kullanırız. BIOS, bilgisayarlarınızda bulunan bir CMOS yongasında yerleşik olarak bulunan ve bilgisayarınızı açtığınızda işletim sistemini başlatan bir programdır. BIOS, bilgisayarınızın donanımının bir parçasıdır ve Windows'dan ayrı bir programdır. Daha önce BIOS'un nasıl çalıştığını ve bilgisayarınızı başlatırken yaptığı şeyleri anlatmıştım: Ön Yükleme (Boot) Süreci

UEFI ise, BIOS'un (temel giriş/çıkış sistemi) yerine koyulmak için tasarlanmıştır. UEFI standardı Microsoft dahil 140'tan fazla teknoloji şirketi tarafından oluşturulmuştur. Yazılım birlikte çalışılabilirliğini ve BIOS'un adres sınırlamalarını iyileştirmek için tasarlanmıştır. Bazı yerlerde EFI olarak geçmesinin sebebi ise şudur;

Orjinal spesifikasyonu ilk oluşturan Intel idi. Bu spesifikasyonun ilk versiyonu EFI olarak adlandırılmıştı ve EFI 1.10 versiyonu şeklinde belirtiliyordu. 2005 yılında EFI Spesifikasyonu’nun daha yaygın olarak benimsenmesi ve geliştirilmeye devam edilmesini sağlamak için sektör genelinde bir organizasyon olarak Evrensel EFI Forumu gerçekleştirildi. Bu sektör grubu, EFI 1.10 Spesifikasyonu’ndan yola çıkarak yeni spesifikasyonlar hazırladı ve bunları Evrensel EFI Spesifikasyonu (UEFI) adıyla duyurdu.

UEFI'nin avantajlarından bazıları şunlardır:

Başlangıç veya başlatma öncesi işlemini bootkit saldırılarına karşı korumaya yardımcı olarak daha iyi güvenlik. 
Daha hızlı başlangıç süresi ve hazırda beklemenin ardından daha çabuk sürdürme. 
2,2 terabayttan (TB) daha büyük sürücülere destek. 
Sistemin başlangıç süresince 17,2 milyar gigabayttan daha fazla adreslemeye kullandığı modern 64 bit cihaz sürücülerine destek. 
BIOS'u UEFI donanımıyla kullanma özelliği. 

1.2- GPT Nedir?
GPT: (GUID (Globally unique identifier) Partition Table )

GUID Partition Table (GPT), UEFI'nin bir parçası olup MBR'ye göre daha esnek bölümleme ve disk kapasitesi imkanları sunar. IBM PC'lerden geriye kalan modası geçmiş IBM BIOS'lar bildiğiniz gibi MBR'yi kullanılır. 

Kısa bir özet geçmek gerekirse; 

MBR sadece 4 bölüntünün bilgisini içerebilir. 
MBR ile 2,2 terabayttan (TB) daha büyük sürücüleri kullanamazsınız. 
MBR ile disk bölümleme işlemleri oldukça karmaşıktır ve iyi yapılandırılmamıştır. 

Oysa GPT disk bölümleme tablosu bütün bu kısıtlamalara tabi değildir. Sınırsız sayıda bölüm oluşturabilir (Ancak Windows'un an için desteklediği en yüksek bölüm sayısı 128'dir) ve 18 exabayta (18 milyon terabayt) kadar büyüklükte disk kullanabilirsiniz. (Ancak Windows'un an için desteklediği en yüksek disk boyutu 256 terabayttır)

1.3- Basit Disk ve GPT

Basit diskler Windows'ta en çok kullandığımız disk birimleridir. Basit Disk terimi, bölümler içeren ( Birincil veya Mantıksal) disk anlamında kullanılır. MBR ile tanımlanan Basit disklerin aksine GPT ile tanımlanan Basit diskler 3 veya 4 bölüme ihtiyaç duyarlar: Kurtarma, ESP, MSR ve Sistem (DATA) bölümü.

Artı olarak UEFI, MBR ya da benzeri bir veriye gerek duymadan diski kendi başına başlatabilir ancak geriye yönelik uyuşmayı sağlayabilmek için UEFI'nin kullandığı disk bölümlendirme tablosu olan GPT, kendi başlangıcı olan Birincil Bölüm Tablo Başlığı'ndan önce MBR girdisini disk üzerinde ilk sektörde saklar. MBR'yi diskin başlangıcında tutmak, MBR tabanlı disk uygulamalarının (Örneğin, Microsoft MS-DOS FDISK) GPT disklerini yanlış tanımlamalarını ve üzerine yazmalarını engellemek içindir.

1.4- Bir disk hem GPT hem MBR olabilir mi?

Hayır. Ama 1.3 başlığında anlattığım gibi her GPT disk korunan bir MBR kaydı içerir.

1.5-Windows XP'nin 64 bit sürümü GPT disklerden ön yüklenebilir mi, 
GPT diskleri okuyup yazabilir mi? 

Windows XP'nin 64 bit sürümü GPT diskleri sadece depolama amaçlı kullanabilir. Bu disklere yüklenemez.

1.6- Windows XP'nin 32 bit sürümü GPT disklerden ön yüklenebilir mi, 
GPT diskleri okuyup yazabilir mi?

Hayır!

1.7- Windows Vista, 7 ve 8'in GPT disklerle arası nasıl?

Tamamı bütün GPT özelliklerini kullanabilirler. Ancak UEFI tabanlı kurulumu sadece 64 Bit versiyonları destekler.

1.8- GPT ve MBR diskler aynı sistemde birlikte kullanılabilir mi?

Evet. Ancak UEFI tabanlı sistemlerde işletim sisteminin yüklü olduğu bölüntünün bulunduğu disk, GPT olmalıdır. Sisteme bağlanan diğer diskler GPT veya MBR olabilir.

1.9- Harici diskler?

Harici diskler normal olarak çok farklı işletim sistemlerinde kullanılırlar. Windows XP harici disklerde sadece MBR desteğine sahiptir. Dolayısıyla GPT bir harici diski sadece Windows Vista ve üzeri Windows işletim sistemlerinde kullanabilirsiniz. Yine aynı sebepğle 2 TB'tan daha büyük harici diskleri Windows XP'de kullanamazsınız.

1.10- Bir GPT disk nasıl oluşturulur?

GPT disk oluşturmanız için disk tamamen boş ve tek parça olmalıdır. Disk bu durumda iken Disk Yönetimi'nden diske sağ tıklayıp GPT diske dönüştür demeniz yeterli olacaktır.

Sistem kuracağınız diski ise, kurulum esnasında MS DOS ortamında GPT diske çevirebilirsiniz. Bunu UEFI kurulumları ile ilgili yazılarımda anlatacağım.

II. Bölüm: 
Windows kurulumda gerekli olan GPT bölümleri;

2.1- Kurtarma bölümü

Bunun neden oluşturulduğu hakında bilgim yok. Sadece Windows 8'de oluşturuluyor. Windows 7'de ise bu bölüm oluşturulmuyor. Konuyla ilgili kaynak da bulamadım.

2.2- (ESP) EFI System Partition

ESP bölümü 100 MB büyüklüğündedir. NTLDR, HAL, Boot.txt ve sistemin ön yüklenebilmesi için gerekli sürücüler gibi diğer bazı sistem dosyalarını barındırır. ESP mutlaka MSR, OEM ve DATA bölümlerinden önce olmalıdır.

2.3- (MSR) Microsoft Reserved Partition (Sistem ayrıldı bölümü)

Her GPT disk mutlaka bir Sistem Ayrıldı bölümü barındırmak zorundadır. MBR disklerde olduğu gibi bundan kaçınmanın bir yöntemi yoktur. MSR'nin dikteki sırası ESP'den sonradır. ESP ile MSR arasında bir OEM bölüntü olabilir ama MSR mutlaka işletim sisteminin yüklü olduğu bölüntüden önce yer almalıdır.
MSR bölümü Windows kurulumu esnasında kurulum tarafından otomatik olarak oluşturulur.
MSR, 128 MB büyüklüğündedir. (16 GB'tan küçük disklerde 32 MB büyüklüğünde olur)

2.4- DATA bölümleri

İşletim sisteminin kurulacağı ve depolama için kullanacağımız bölüntüler. GPT diskte, işletim sisteminin kurulabileceği en az 1 DATA bölümü bulunmalıdır.

Bir GPT diskte, Windows Gezgini (Windows Vista ve 7) veya Dosya Gezgini (Windows 8) ile sadece DATA bölümlerini, Disk Yönetimi (Diskmgmt.msc) Sanal Disk Hizmeti ile sadece ESP ve DATA bölümlerini görebilirsiniz. 

Windows 8 Kurulum esnasında Kurtarma, ESP ve MSR bölüntüleri

Disk Yönetimi'nde ise MSR görüntülenmez

Windows 7 Kurulum esnasında ESP ve MSR bölüntüleri 

Alıntıdır.

DÃ¼zenleyen invertor - 12-07-2013 Saat 01:17