Bilgisayar ve Internet Terimleri Sözlüğü

Bilgisayar ve Internet Terimleri Sözlüğü

AGP : Uzun hali "Accelerated graphics port" şeklindedir. Süper hızlı 3D görüntülere olanak veren gelişmiş grafik card arayüzüdür.

ARCHIE : Internet üzerinde FTP dosyalarını aramaya olanak veren bir araç. (Tabii daha önce FTP ye bakmanız gerekiyor.)

ASCII : American Standart Code for Information Interchange kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Latin harflerini tanımlamaya yarıyan bilgisayar kodları standardına verilen ad.

ATTRIBUTE : HTML sayfalarında kullanılan Tagların aldığı parametrelerdir. Her bir parametre kontrole yeni bir özellik ekler. Bazı parametreler değer alır bazıları ise olduğu gibi kullanılır.

BACKBONE : Büyük veri kapasitesine sahip bir ağı besleyen hızlı bir hat veya bir seri bağlantıdır.

BACKUP : Bir dosya, veri yada vb. ikinci güvenli kopyasıdır.

BANDWIDTH : "Bandwidth" band genişliği olarak Türkçeye çevrilebilir. Bu terimin anlamı ise belirli bir sürede ne kadar bilgi akışı olduğudur.

BIOS : BIOS PC nin temel birleşenlerini control eder ve Saat, tarih ve Hard diskinizin büyüklüğü gibi operating system bilgilerini verir.

BIT : En küçük veri ölçüm birimidir. Bilgisayar bir ve sıfırlardan oluşur, ve bu her "1" ve "0" bilgisayarda 1 bitlik veri alanına eşittir.
1 Bit = 8 Byte; 1024 Byte = 1 KB; 1024 KB = 1 MB

BITMAP : Pixellerden (Nokta) oluşan resim biçimidir.

BOOKMARK : Sevdiğiniz Web sayfalarını browser'ınızı kullanarak saklayabilirsiniz.

BROWSER : Internette dolaşmanızı sağlayan program.

CACHE : Her türlü operasyonu (işlemi) hızlandırmaya yarayan özel bir hafızadır.

CD-ROM : Üzerinde 650 MB bilgi taşıyabilen mobil veri depolama birimleridir.

CGI : Common Gateway Interface kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Web sayfalarını etkileşimli yapmak için kullanılan bir interfacedir (yani arabirim). Cgi sayesinde Web'te bir yazılımla bağlantı kurulup sonuç Web sayfasına iletilir. Örnek: web sitelerinde bulunan Ziyaretçi defterleri.

CLIENT : Türkçesi "müşteridir. Bir sunucuya bağlanmış olan makinaya "client" ismi verilir.

CLIPART : Web sitenizde veya dokümanlarınızda kullanabileceğiniz resim kolleksiyonlarıdır.

CUT : Kulağa nasıl geliyorsa öyle. Eğer bir yazıyı, resmi vb. bir yere taşımak istiyorsanız onu keser ve başka bir yere yapıştırırsınız.

CYBERSPACE : William Gibson tarafından ortaya atılan "bilgisayarın içi" anlamına gelen bir terim.

DATABASE : Çok güçlü arama kapasitesi sağlayan verilerin sınıflandırılmasına ve depolanmasına olanak veren yapı.

DIALOG BOX : Bir pencere içinde genellikle kullanıcıya mesaj vermek için kullanılırlar. DIALOG BOX lar genelde uyarı vermek için kullanılır.

DIGITAL CAMERA : Alıştığımız kameraların aksine ışığa duyarlı filmlerin kullanılmadığı, resimlerin dijitalleştirilerek veri şeklinde hafızada saklandığı kameralardır.

DISC DEFRAGMENTER : Veriler yapısal olarak sabit diske karmaşık yazılır. Bu karmaşıklık bir süre sonra bilgisayarda performans düşüklüğü yaratır. Bu performans düşüklüğünü engellemek için disk birleştiriciler (Disc Defragmenterlar) kullanılır.

DNS : Domain Name System kelimelerinin başharflerinden oluşmaktadır. Sunucu ismini açık Internet adresine çevirmek için kullanılır. Internet üzerinde aynı adlı iki veya daha fazla sunucu isminin olmaması DNS sayesinde yapılmaktadır.

DOS : (DISC OPERATING SYSTEM) Windows çıkmadan önceki standart işletim sistemiydi. DOS dosyaların sabit diske nasıl kopyalanacağını ayarlar. DOS komutlarla yönetilir.

DoS : DOS işletim sisteminden çok farklı bir kavramdır. Denial Of Service anlamına gelir. Bir hizmetin organize olmuş büyük bir grup tarafından hizmetin verildiği server'a aşırı yüklenerek bu hizmetin durdurulmasıdır.

DPI : Uzun şekli "Dots Per Inch" şeklindedir. Resimlerin çözünürlüğünü dolaylı olarakta kalitesini ölçmeye yarayan bir birimdir. Bir inchteki nokta sayısı anlamına gelir ve eğer 1 inch'te nekadar çok nokta varsa resim o kadar kalitelidir.

DOWNLOAD : Bir web sitesindeki bir dosyayı bilgisayarınıza kopyalama işlemidir.

DRIVER : Bilgisayardaki donanımın çalışası için gerekli yazılımlardır.

DVD : (Digital Versatile Disc - Dijital Çok yönlü Disk) CD ile kıyaslandığında çok fazla veri depolayabilen veri depolama araçlarıdır. Bu teknoloji ile çok kaliteli filmler ve ses dosyaları saklanabilir.

E-COMMERCE : Internette ürün satışını tanımlayan terim.

E-MAIL : İki bilgisayar arasında modem ve data hattı yardımıyla bilgi alışverişi yapılması anlamına geliyor. Kullanılış şekli mektup göndermeye benzediği için E-mail adı verilmiştir.

ENCRYPTION : Internet üzerinden gönderilen bilgilerin hacker (Bkz. HACKER) diye adlandırılan kişiler tarafından kullanılmasını engellemek için kullanılan şifreleme sistemi.

EXPLOIT : İşletim sistemlerin çok kullanıcılı sistemlerde kullanılmaya başlamasıyla birlikte sistemlerde kullanıcıların yetkisi de sözkonusu olmuştur. Kişisel işletim Sistemlerinde (örneğin DOS) sistemi aynı anda tek kullanıcı kullandığı için bütün dosyalara erişebilir, okuyabilir vs. Ancak aynı anda pek çok kişi tarafından kullanılan İşletim sistemlerinde sistemin bir yöneticisi olmak zorundadır ki bu Novell'de supervisor, Unix ve clone'larında root,NT'de administrator olarak adlandırılır. İşte bu çok kullanıcılı sistemlerde yetkisini artırmak isteyen normal kullanıcılar sistemde daha yetkili hale gelebilmek için exploit dediğimiz programlar yazmışlardır. Exploitler işletim sistemi üzerindeki herhangi bir programın eksikliğinden yararlanarak kullanıcıyı daha yetkili hale getirmeye yararlar. Exploitler local ve remote olarak ikiye ayrılır. Local exploitler işletim sisteminin bir kullanıcısıyken uygulanabilir, remote exploitlerde ise sistemin bir kullanıcısı olmanıza gerek yoktur. Sistem açıkları ve bu açıkları kullanmak için yazılmış exploitler günden güne artmakta ve her sistem açığı için patch'ler yazılmakta.

FILE EXTENTION : Windows işletim sisteminde dosya adının sonuna nokta ile beraber eklenen eklerdir. Örneğin ".doc" Word dökümanları, ".txt" Notepad dosyaları ".xls" Excel dosyaları için kullanılır. Bu ekler Windows işletim sistemine dosyanın hangi program ile işleniceğini gösterir.

FONT : Şekilleri ve büyüklükleri daha önceden belirlenmiş karakter kolleksiyonudur.

FTP : File Trasfer Protocol kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Ftp'yi Türkçeye Dosya Transfer Protokolü olarak çevirebiliriz. Bu protokol sayesinde bir server ve bir bilgisayar arasında veri alışverişi sağlanabilir.

HACKER : Bilgisayar sistemlerine izinsiz olarak giren kişilere verilen ad.

HOME PAGE : Bir Web sitesi bir çok sayfadan oluşur. Bir sitenin birinci sayfasına ise Home Page denir.

GATEWAY : Gateway, teknik olarak aynı türden olmayan iki protokol'ün anlaşmasını sağlayan donanım yada yazılım anlamına gelir. Örneğin Compuserve'ün kendi mesaj formatı ile Internet e-mail formatı arasında değişimi sağlayan bir "geşiç kapısı" vardır. Ama bu terim Internet üzerinde genellikle, bir sistemden diğer bir sisteme geçiş sağlayan bir mekanizmayı anlatır.

GIF : Graphics Interchange Format kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Grafik dosyalarını sıkıştırmak amacıyla Compuserve tarafından yaratılmış bir grafik formatıdır. Web dökümanlarında sık sık kullanılır.

GRAPHICS CARD : Bilgisayarın ekranını kontrol eden devredir.

GOPHER : Internet üzerinde hypertext kullanmadan değişik menülerdeki materyallere ulaşmayı sağlar.

HARD DISC : Yüksek kapasiteli veri depolama araçlarıdır. Bilgisayarın içinde sabit bir şekilde bulunurlar. Giga byte boyutunda bilgi depolayabilirler ve bu büyüklükteki verilerle baş edebilmek için çok büyük hızlarda dönderler. Dönüş hızları genelde 7200 devir/dak dır. 10000 devir/dak çıkanlarıda bulunmaktadır.

HYPERTEXT : HyperText, dökümanları biçimlendirmek, resim eklemek, bağlantılar yaratmak için kullanılan methotdur.

HOME PAGE : Bir web sitesinin ziyaret edilen ilk sayfasıdır.

HPC : (Handheld Personal Computer) Microsoft tarafından ortaya atılan Windows CE nin çalıştığı bilgisayarlardır.

HTML : (Hypertext Mark-up Language) Web sayfaları yaratmak için kullanılan programlama dilidir.

HYPERTEXT : Bir sayfadan diğerine geçmek için kullanılan linklerdir.

INTERNET : International bir networktür. Dünya çapında milyonlarca bilgisayarın birbirlerine bağlanmasıyla oluşturulmuş bir ağdır.

INTERNET EXPLORER : Şu anda en popüler browserdır. Microsoft tarafından geliştirilmiştir.

IP : (Internet Protocol) 32 bit bir numaradır. Kullanıcının internetteki pozisyonunu gösterir. Bunu kullanıcının adresi olarakta niteleyebiliriz. İki bilgisayar arasında veri alışverişi yapılcağı zaman bu adresler arası bilgi alışverişi yapılır.

IRC : Internet Relay Chat. Türkçeye sohbet olarak çevirebiliriz. Internet kullanıcılarının aynı anda kanal adı verilen yerlerde karşılıklı yazışmasıdır.

ISA : (Industry Standard) Modem, ses kartı vb bileşenlerin anakarta dolayısıyla bilgisayara bağlanmasını sağlayan yuvalardır. Daha yüksek performanslı PCI slotlar ISA nın yerini almıştır.

ISDN : Internete yüksek hızda bağlantı kurulmasına olanak veren hatlardır.

ISP(ISS) : Internet Service Provider (Internet Servis Sağlayıcı)

JPEG : Bir resim depolama çeşididir. Böylece resimler değişik yönemlerle daha az yer kaplayarak saklanabilirler.

KBPS : (Kilo Bits Per Second) Modem hızını ölçmek için kullanılan bir birimdir.
1 Kilobit = 1000 Bit

LAUNCH : Bir programın iconuna basarak onu çalıştırma işlemidir.

LCD : (Liquid Crystal Display) Notebooklarda veya desktop bilgisayarlarda kullanılan bir çeşit monitördür.

MEGABYTE (MB) : Veri saklama büyüklüğüdür.Bu büyüklükteki veriye kabaca 1 milyon karakter veya 180.000 kelime büyüklüğünde bir veri diyebiliriz.

MEMORY (RAM) : (Random Access Memory) Bilgisayarın geçici saklama alanıdır. Günümüzde MB boyutunda ölçülür. Bilgisayardan güç kesildiğinde RAM de boşalır.

MIDI : Musical Instrument Digital Interface kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Bilgisayar ile müzikal enstrüman arasındaki bağdır. Örneğin bir keyboard'u bilgisayara MIDI üzerinden bağlarız.

MMX : Intel firması tarafından geliştirilen bir teknolojidir. MultiMedia eXtensions kelimelerinden meydana gelmektedir. İşlemcinin multimedia uygulamalarında yüksek bir performans sağlaması için işlemciye eklenmiş komutlardan oluşmaktadır.

MODEM : İki bilgisayar arasında bağlantı kurmaya yarayan bir karttır. Dijital sinyalleri ses sinyallerine dönüştürürler, böylece telefon hattı üzerinden veri alış-verişi sağlarlar.

MOTHER BOARD : Main Board olarakta kullanlır. Bilgisayarın iskeleti gibidir. Bütün aygıtları birbirine bağlar ve aralarında iletişim kurulmasını sağlar.

NEWS GROUPS : Internetin özelliklerinden birisidir. Belirli bir konuda o konu ile ilgili kişilerin bir ortamda toplanarak bilgilerini paylaşmasıdır. Malesef internetin bu özelliği ülkemizde gerektiği gibi kullanılamamaktadır. Ancak bir konuda başkalarının tecrübelerinden faydalanmak için büyük bir fırsattır.

NiCad : Ağır, ucuz ve basit yapıda yeniden şarj edilebilir bir tür pildir.

NiMH : (Nickel Metal Hydrid) NiCad'e göre daha karmaşık yapıda yeniden şarj edilebilir bir tür pildir. İki şarj arası zaman NiCad e göre daha fazladır.

NOTE BOOK : Taşınabilir bilgisayarlardır. Desktop bilgisayarlardaki bir çok özelliğe sahiptirler. Genellikle LCD ekranlıdırlar ve kabaca A4 büyüklüğündedirler.

OPERATING SYSTEMS : Türkçeye İşletim Sistemi olarak çevirebiliriz. PC'nin değişik bölümlerindeki hareketleri kontrol eden,kullanıcı ile bilgisayar arasında köprü görevi gören yazılımlardır. Eskiden DOS işletim sistemi olarak kullanılırken günümüzde Windows 98, Windows 2000, Windows Me ve bunların rakibi Linux kullanılmaktadır.

NICK NAME : Takma ad.

PARALLEL PORT : Bilgisayarın arkasında bilgisayarı yazıcıya bağlayan sokettir. Verileri 8 tane parelel kablo üzerinden yazıcıya gönderir.

PC CART : Kart şeklindeki aygıtlardır. Bunlara ses kartını, modemi örnek verebiliriz.

PCI : Bir çeşit veri yoludur. ISA ya benzer ancak ondan daha gelişmiştir.

PDA : (Personal Digital Assistant) küçük, elektronik ajandalara verilen isim.

PENTIUM : Intel firması tarafından geliştirilen yüksek performanslı bir tür işlemcidir. Eski 80486 ların yerini almıştır ve tüm 80x86 larla uyumludur. Şu anda Pentium IV ler gündemdedir.

PIXEL : Bir resmin en küçük parçasıdır. Resimler pixellerden meydana gelmektedir. Resimlerim çözünürlüğü (kalitesi) yatay ve düşey olarak bulunan pixel sayılarıyla ölçülür.

PROCESSOR : CPU (Central Processing Unit) olarakta kullanılmaktadır. Bilgisayarın kalbidir. Bilgisayarda işlemleri processor (işlemci) yapmaktadır. Bir sistemin kalite ölçütlerinden biride işlemcinin hızıdır (Mhz cinsinden). Bir bilgisayarın işlemcisi ne kadar hızlıysa sistemde o kadar iyidir.

POP3 : Post Office Protokol (version 3). Sanırım türkçeye çevirmeye gerek yok. Bir E-Mail accountuna gelen elektronik postaların toplandığı server. Bir E-Mail accountuna sahip kimse maillerini okumak için önce maillerini POP3 serverından indirmek zorundadır.

SCANDISK : Sabit diskteki hataları bulmaya yarayan bir yazılımdır. Windows 95/98 le birlikte gelmektedir.

SCANNER : Herhangi bir materyal üzerinde bulunan (kağıt, karton vb.) resimlerin dijitalleştirilerek bilgisayar ortamına geçirilmesini sağlayan aygıttır. Daha sonra bu resimler üzerinde değişik oynamalar yapılabilir. Günümüzde bilgisayar teknolojisi Fotoğrafçılıktada kullanılmaktadır. Gelişmiş scannerlar ve programlar sayesinde eski fotoğraflar yırtılıp yok olmaktan kurtarılmaktadır.

SCREEN SAVER : Eğer Windows işletim sistemi kurulu bir bilgisayarda belli bir süre bilgisayara bir veri aktarımı yapılmazsa bu tür programlar devreye girer ve ekrana daha önceden belirtilen aksiyonları gönderirler. Ancak bu programın çalışması için ekran ayarlarından screen saver'ın aktif hale getirilmesi gerekmektedir.

SCROLL/SCROLL BAR : Eğer bir metin bir pencereye sığmazsa metnin tümünü görmek için pencerenin yanında bulunan oklara basılır. Böylece bir pencereye sığmayan metinlerde tamamen izlenebilirler.

SCSI : (Small Computer Systems Interface) Çevresel aygıtları (Örneğin sabit disk veya scanner) bilgisayara bağlamak için kullanılan yüksek hızlı paralel arayüz standartıdır.

SEARCH ENGINE : Internet büyük bir alem ve nasıl aramanız gerektiğini biliyorsanız aradığınızı bulamamanız imkansız. WWW üzerinden aranan bilgiye ulaşılmasını sağlayan index yazılımlarına search engine denir.

SERIAL PORT : Bilgisyarın arkasında bulunan, modem veya palmtopları bilgisayara bağlamak için kullanılan bir çeşit porttur.

SHAREWARE : Yazılım şirketlerinin yazdıkları programı tanıtmak amacıyla son kullanıcının kullanımına bir kısıtlama ile beraber deneme amacıyla sunmasıdır. Bu kısıtlama süresi genelde 30 gündür ve bu sürenin bitiminde yazılım ya satın alınır yada bilgisayardan silinir. (Bkz. CRACK bölümü)

SHORTCUT : Bir programı hızlı bir şekilde, o programın nerde olduğunu aramadan çalıştırmaya yarayan kısa yollardır.

SIMM slots : Uzun hali "Single In-line Memory Module slots" şeklindedir. Bilgisayara extra hafıza (memory) takılarak hafızanın büyütülmesini sağlar.

SIMULATIONS : Gerçek hayatı taklit eden oyunlardır. En popüler oyunları uçak simülasyonlarıdır.

SNIFF : Bir çoğunuzun bildiği gibi iki bilgisayarı birbirine bağlamada kullanılan en popüler yol ethernet dir. İki bilgisayar arasındaki bilgi alışverişini yakalamya ise Sniff denir.

SOFTWARE APPLICATION : Donanıma nasıl çalışması veya ne yapması gerektiğini söyleyen program veya program gruplarıdır. İşletim sistemleri, kelime işlemciler, oyunlar Software Application a birer örnek olabilirler.

SPAM : Süpürüntü, kalitesiz (yabancılar buna junk diyor, bende nasıl çeviriceğimi şaşırdım) maillere spam mail denir. Örneğin posta kutunuza gelen sizin için gereksiz bir ürünün tanıtımı spam maildir.

SPOOF : Kısaca spoof ceşitli yöntemlerle ve çesitli nedenlerle kullanıcı IP sinin saklanmasıdır. Spoof yaparak kullanılan IP sahtedir.

STRATEGY GAME : Strateji oyunları bir çok amaçla beraber birden fazla karakter ve element içerirler. Örneğin askerler, tanklar ve uçaklarla kazandığınız bir savaş oyunu strateji oyunudur.

SURFING : World Wide Web te internet sayfalarını dolaşan kişilerin yaptığı eylem için kullanılan bir deyimdir.

SWAP FILE : Bilgisayarın virtual (sanal) bellek veya RAM için kullandığı Harddiskin bir bölümüdür.

TAB : Birden fazla farklı ayarın bir eleman için bir arada toplanması ile oluşan ayarlar gurubudur. Türkçeye etiket olarak çevirebiliriz. Her etiket kendi içindi bir ayarı oluşturmaktadır. Bu etiketler birleşir ve o elementin tüm ayarlarını içerirler.

TASK BAR : Türkçesi görev çubuğudur. Windows işletim sisteminde alt tarafta bulunur. Start (Başlat) butonuyla beraber o anda çalışan programların listesini gösterir. Görev çubuğu arayıcılıyla programlar arasında dolaşabilirsiniz.

TCP/IP : (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) Internete bağlı bir bilgisayardan diğerine veri transferi yapmak için kullanılan protokoldür.

TIF : (Tagged Image File) Grafik resim dosyalarını saklamak için kullanılan bir dosya formatıdır.

TONER : Temel olarak lazer printerlar içinde bulunan fotokopi makinasının içindekine benzer bir tür mürekkeptir. Ancak bu mürekkep toz halinedir.

TOUCH PAD : Paltop bilgisayarlar üzerinde bulunan ve bu bilgisayarlarda mouse görevini yapan dokunmaya hassas aygıtlardır.

TWAIN : (Technology Without An Important Name) Scanner ve diğer bazı aygıtların bilgisayarla iletişimini sağlayan bir standarttır.

UNDO : Yapılan bir hatayı önlemek için yapılan son hareketi geri alan program özelliğidir. Bir çok programda bu özellik bulunmaktadır.

UPGRADE : Bilgisayarın herhangi bir parçasını veya tümünü yenisiyle değiştirmeye veya eklemeler yapmaya verilen addır. Örneğin bilsiyara yeni bir RAM eklemek veya harddiskini yeni ve daha büyük bir Harddiskle değiştirmek bir upgrade işlemidir.

URL : (Universal Resource Locator) Web site adreslerini belirtmek için kullanılan addır.

USB : (Universal Serial Bus) Çevresel cihazları (örneğin scanner, printer) bilgisayara bağlamak için kullanılan yeni bir standarttır.

VIRTUAL MEMORY : Bulunandan fazla sistem belleğine ihtiyaç duyulduğunda RAM gibi davranan harddisk üzerinde bulunan alanlardır.

WAVE FILE (WAV) : Windows'un ses yüklemek, kaydetmek için kullandığı ses formatıdır.

WEB : Internetin web browser kullanılarak web sayfalarının gezildiği bölümüdür.

WEB BROWSER : World Wide Web (WWW) üzerinde dolaşmaya ve veri transferine olanak veren yazılımların genel adı.

WIZARD : Bir görevin tamamlanması için kullanılan bir çeşit adım-adım yardım programlarıdır.

WORD PROCESSOR : Yazı dökümanları yaratmak ve düzenlemek için kullanılan programlardır.

ZIP : Dosya sıkıştırma formatıdır. Internette yapılan dosya transferinin büyük bir bölümü zip formatındadır.

ZIP DRIVE : Iomega firması tarafından dizayn edilen yüksek kapasiteli disk sürücülerdir. Cep boyutunda 100 MB ve 250 MB kapasiteli disk sürücülerdir.