STANDARTIN ANLAMI
Belirli bir çalýþmanýn, o çalýþma ile ilgili bulunanlarýn ve özellikle ekonominin yararýna olarak yapýlabilmesi için tüm taraflarýn katký ve iþbirliði ile belirli kurallar koyma ve kurallarý uygulama iþlemidir.
Bu tanýmý oluþturan unsurlar incelendiðinde þu unsurlar görülür:
1: Öncelikle bir çalýþma söz konusudur bu çalýþma ekonomik alanda olacaðý gibi bilimsel bir araþtýrma, bir deney, uygulama ile ilgili bir metot, sosyal amaçlý herhangi bir çalýþmada olabilir
2: Bu çalýþma üretici tüketici gibi tüm ilgili taraflarýn ekonomik yararlarýný gözetmelidir. Söz konusu ekonomik yarar sosyal hayatý da olumlu yönde etkileyeceðinden buna toplumun yararý demek doðru olur.
3: Belirli kurallar k****k ve bu kurallarý uygulamak gereklidir.
4: Kural koyma ve uygulama çalýþmalarýnda ilgilerin hepsinin katkýlarý ve iþbirliði bulunmalýdýr.
5: standardizasyon çalýþmalarý sonuçu ortaya çýkan belge doküman veya esere de standart denilmektedir.
STANDARDÝZASYON NEDÝR?
Standardizasyon; bilimsel teknik ve deneysel araþtýrmalarýn kesinleþmiþ sonuçlarýný esas alýr.Yalnýz günümüzün þartlarýný tespit etmekle yetinmez ayný zamanda geleceðin geliþme imkanlarýný da göz önünde bulundurur, geliþmeye ayak uydurur.
STANDARDÝZASYONUN AMAÇLARI
* Üretimde ve mallarýn deðiþiminde iþgücü, malzeme güç kaynaklarý vb. faktörden en yüksek seviyede tasarruf saðlamak.
* Tatmin edici kalitede mal ve hizmet üretimini saðlayarak, tüketici çýkarlarýný gözetmek.
* Ýnsan hayatýnýn saðlýk ve güvenliðini korumak.
* Ýlgili gruplarýn, birbirleri ile olan bilgi alýþ veriþini ve anlaþmalarýný kolaylaþtýrmak.
STANDARDÝZASYONUN KONUSU
Standardizasyonun konusunu genellikle somut kavramlar ile terimler,birim ve semboller, metotlar, limitler, uygunluklar vb. soyut kavramlar oluþturmaktadýr.
Ekonomik, sosyal ve kültürel hayatýn her kademesinde binlerce standart konusu bulunmaktadýr. Ancak güzel sanatlar, sanatçýnýn niteliði dolayýsýyla kendi ruh ve düþünceleri ve dünya görüþü ile ilgili olduðundan standardizasyona konu olmaktadýr.
STANDARDÝZASYONUN ÜRETÝCÝYE SALADIÐI FAYDALAR
Üretimin belirli plan ve programlara göre yapýlmasýna yardýmcý olur: Standardlar belirsizlikleri ortadan kaldýrdýðýndan ileride karþýlaþýlmasý mümkün olabilecek her türlü istenmeyen durumu önceden önler ve her safhadaki üretimin ve kontrolün bilinmesine imkan verir.
Uygun kalitede seri imalata imkan saðlar: seri imalatta her ünite, kendi üzerine düþen görevi zamanýnda ve niteliðine göre tam olarak yerine getirmek durumundadýr.Aksi halde, üretim zincirinde bazý kopmalar, týkanýklar ve gecikmeler ortaya çýkar.
Kayýp ve atýklar en az seviyeye iner: Standard üretim; ekonomik düþünceye aykýrý pek çok hususu üretim dýþý býraktýðýndan kayýp ve atýklarý en alt seviyeye düþürmektir.
Verimliliði ve hasýlayý artýrýr:Standard üretimde; imalatçý görevinin ne olduðunu bildiðinden, kazanacaðý alýþkanlýkla daha kýsa sürede daha çabuk üretimde bulunacaðýndan, verim ve üretimde artýþ saðlanmaktadýr.
Depolamayý kolaylaþtýrýr, stoklarýn azalmasýný saðlar, taþýmayý ucuzlatýr ve kolaylaþtýrýr: Standard üretim; biçim ve boyutlarý belirli yani bir örnek imalat olduðundan depolama iþlerini kolaylaþtýracaðýndan yer ve sabit tesis masraflarýndan büyük tasarruf saðlamaktýr.
Maliyeti düþürür: Standard üretim; Hammadde, iþçilik ve enerji gibi kaynaklarýn yerinde kullanýlmasýna baðlý olarak maliyetlerde büyük oranda düþüþ saðlamaktadýr.
STANDARDÝZASYONUN TÜKETÝCÝYE SAÐLADIÐI FAYDALAR
Tüketicinin can ve mal güvenlini korur: Standard mal, insan saðlýðý ve güveni bakýmýndan sakýncalar yaratabilecek hususlarý ortadan kaldýracaðýndan bozuk, çürük veya istenmeyen özellikleri mallarýn alýnmasý gibi endiþeleri ortadan kaldýrýr.
Karþýlaþtýrma ve seçim kolaylýðý saðlar: Standard mal seçimi ve alýmý bazen çok uzun zaman alan ve çaba sarfetmeyi gerektiren uzun ve yorucu çalýþmalarý ortadan kaldýrarak tüketicilerin mal alýmlarýnda ve seçimlerinde kolaylýk saðlamaktadýr.
Sipariþ ve alým iþlerini kolaylaþtýr, alýcýlarýn fiyat ve kalite yönünden aldanmalarýný önler: mal alýmlarýnda, uzun yazýþmalar, malýn gidilip yerinde görülmesi, numuneler üzerindeki gereksiz bir takým iþlemler standardizasyon sayesinde ortadan kalmaktadýr.
Ucuzluða yol açar: Bir taraftan mallarýn kalitelerinde olumlu geliþmeler olurken diðer taraftan üretimde maliyet düþmesi sayesinde daha ucuza mal satýn alýnmasý mümkün olmaktadýr.
STANDARDÝZASYONUN MÝLLÝ EKONOMÝYE SAÐLADIÐI FAYDALAR
*Milli sanayi belirli hedeflere yöneltir.
*Milli üretimin kalite bakýmýndan geliþmesine yardýmcý olur.
*Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardým eder yanlýþ anlamlarý ve anlaþmazlýklarý ortadan kaldýrýr.
*Ekonomik barýþý saðlar
*Daðýtým masraflarýný azaltýr.
*Ýhracatta üstünlüðü saðlar.
*Milli karakterde bir sanayin kurulmasýnda ve geliþmesinde öncülük yapar .
*Yan sanayinin kurulmasý ve geliþmesi saðlar.
TÜRK STANDARDLARI ENSTÝTÜSÜ
KURULUÞ VE AMACI: Türk Standardlarý Enstitüsü 16 ekim 1954 tarihinde kurulmuþ ancak bu günkü yapýsýna 22 kasým 1960 v e132 sayýlý kanunla kavuþmuþtur kuruluþunun amacý her türlü madde ve mamüller ile usül ve hizmet Standardlarýný hazýrlamaktadýr.
Özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu olan Türk standartlarý Enstitüsü’nün kýsa adý “TSE “ dir.
Ülkemizde yalnýz Türk Standardlarý enstitüsü tarafýndan kabul edilen Standardlar “Türk Standardý” adýný alýr.
TÜRK STANDARDLARI ENSTÝTÜSÜ’NÜN GÖREVLERÝ ÞUNLARDIR:
Her türlü Standardlarý hazýrlamak veya hazýrlatmak .
Enstitü bünyesinde veya hariçte hazýrlanan standartlarý tetkik ve uygun bulduðu taktirde Türk Standardlarý olarak kabul etmek.
Hususi ve resmi sektörün talebi üzerine Standardlarý veya projelerini hazýrlamak ve mütalaa (bakýþ açýsý) vermek.
Standardlar konusunda her türlü ilmi ve teknik incelemelerle araþtýrmalarda bulunmak.
Standardlara uygun ve kaliteli üretimi teþvik edecek her türlü çalýþmalarý yapmak ve bunlarla ilgili belgeleri tanzim etmek
Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araþtýrma ve geliþtirme çalýþmalarý yapmak ve gerekli laboratuvarlarý kurmak
STANDART HAZIRLAMA ÇALIÞMALARI
Türk Standardlarý Enstitüsü’nün temel görevi standart hazýrlamaktýr.Standardlar; kamu ve özel sektör kuruluþlarý ile üniversitelerin uzmanlaþmýþ temsilcilerinden oluþan ihtisas kurullarý tarafýndan hazýrlanmaktadýr.
Genel kurulca kabul edilen yýllýk faaliyet programlarýnda belirtilen herhangi bir konunun standardý hazýrlanýrken þu yollar izlenir.
Bunlarý üç ana baþlýk altýnda toplayabiliriz:
a.Yeni Standardlar
Yeni standardlar hazýrlanýrken aþaðýda belirtilen çalýþmalar yapýlýr.
1.Önce ülkemiz sanayiin imkanlarý,ihtiyaçlarý ve teknolojik seviyemiz gözönünde bulundurularak konularýn öncelik sýrasý belirlenir.
2.Konular,ilgili Hazýrlýk Gruplarýna gönderilir.
3.Hazýrlýk Gruplarý,her bir konu için o konuda uzmanlaþmýþ en az üç kiþiden oluþan bir “Teknik Komite” oluþturur.
4.Komiteler,tasarýyý hazýrlamaya baþlar,kendi aralarýnda görev bölümü yaparlar.
5.Komite,hazýrladýðý tasarýyý ilgili ihtisas kuruluna getirir.Tasarý deðerlendirilme sonucunda uygun bulunursa görüþleri alýnmak üzere ilgili kamu ve özel sektör kuruluþlarýna gönderilir.Bu iþleme birinci mütalaa denilir.
6.Gelen görüþler hazýrlýk grubunda deðerlendirilir.Uygun görülenler tasarýya iþlenir.Ortaya yeni bir metin çýkar.Bu iþleme birinci olgunlaþtýrma denir.
7.Olgunlaþtýrýlan tasarý görüþ bildiren kurum ve kuruluþlara yeniden gönderilir.Bu iþleme ikinci mütalaa denir.
8.Gelen görüþler,Ýhtisas Kurulunda yeniden deðerlendirilir.Tasarý olgunlaþtýrýlýr.Kurul çalýþmayý yeterli görmezse görüþ almaya devam eder.Ancak yeterli görürse tasarýyý Teknik Kurul’a sevk eder.
9.Konu kurulca görüþülür.Teknik kurul tasarýyý yeterli görürse kabul eder,yeterli görmezse ilgili hazýrlýk grubuna iade eder.Teknik Kurul eðer kabul ederse bu tasarý artýk tasarý olmaktan çýkar ve Türk Standardlarý ünvanýný alýr.
10.Kurul’da kabul edilen sekliyle basýlýr ve yayýnlanýr.
b.Revizyonlar
Yürürlükteki Türk Standardlarý belirli aralýklarla gözden geçirilmektedir.Standard teknolojik geliþmelere ayak uyduramýyorsa revize edilir.Yani geliþtirilir.
Standardlarýn revizyona alýnmasýnýn tek yolu böyle bir araþtýrmaya gitmek deðildir.Çoðu kez kullanýcýlarýn,standardýn günün þartlarýndan uzak olduðunu bildirmeleri de konunun revize edilmesinde bir husus olmaktadýr.
Türk Standardlarý her ne sebeple olursa olsun revizyona alýndýklarýnda aynen yeni hazýrlanacak Türk Standardlarý bibi iþlem görürüler.
c.Tadiller(Deðiþiklikler)
Uygulama sýrasýnda Türk Standardlarýnýn esasla ilgili olmayan fakat deðiþtirilmesi gereken bazý kýsýmlarý ortaya çýkabilir.Bu durumda standardlarýn tadil edilmesi gündeme gelir.
Tadili yapýlan standard Ýhtisas Kurulu tarafýndan Teknik Kurula sunulur.Teknik Kurul uygun görürse tadil gerçekleþir.
Türk Standardlarý enstitüsünün yukarýda anlatýlan standard hazýrlama görevi halen 18 Ýhtisas Kurulu ve 21 Özel Daimi Komite tarafýndan yerine getirilmektedir.
STANDART VE STANDARDLAÞMADA MÝLLETLERARASI ÝÞ BÝRLÝÐÝNÝN ÖNEMÝ
Standardlar madde,mamul,usul ve hizmetlerin kullaným amaçlarýna uygun olmalarýný saðlamak için hazýrlanmýþ,teknik ve bazý kriterlere uygun olan,üzerinde görüþ birliðine varýlmýþ dokümanlardýr.Bu özellikleriyle standardlar,hayatý daha kolay kýlmakta ve kullandýðýmýz hizmet ve mallarýn güvenirliliklerini arttýrmaktadýr.
Milletlerarasý standardizasyon,milletler arasý ticaretin ve teknik iþ birliðinin geliþiminin tabii sonucudur.
Dünya küçülmekte,ticaret ise her gün zihinler durgunluk veren teknolojik geliþmelere paralel olarak geniþlemektedir.Standardlarýn amacý ticareti kolaylaþtýrmaktýr.
Bir ülkenin kaynaklarý,ekonomik ve sosyal geliþimi için yeterli deðildir.Dýþa açýlmak,dünya ile bütünleþmek gereði vardýr.
Tüketiciler milletlerarasý standardlara uygun ürün ve hizmetlere karþý daha fazla güven duymaktadýr.
Milletlerarasý standardizasyon, günümüzde bilgi-iþlem ve haberleþme,tekstil,ambalajlama,nakliye,enerji üretimi ve kullanýmý,gemi inþa,bankacýlýk ve finansal hizmetler gibi birçok farklý alanda saðlanmýþ durumdadýr ve diðer tüm sektörler için de aþaðýda belirtilen sebeplerden dolayý giderek önemi artar bir hale gelecektir.Standard ve standardlaþmada milletler arasý iþbirliðini oluþturan temel ilkeler:
a)Serbest ticarette ilerleme saðlanmasý
b)Sektörlerin birbirleriyle iliþkileri
c)Dünya haberleþme sistemleri
d)Standardlarý,yeni teknolojilerin ortaya çýkmasýna ihtiyaç göstermek
e)Geliþmekte olan ülkeler.
MÝLLETLERARASI VEYA BÖLGESEL SEVÝYEDE STANDARD KURULUÞLARI
Türk Standardlarý Enstitüsünün de üyesi bulunduðu,çalýþmalarýna aktif olarak katýldýðý,Milletlerarasý ve Bölgesel seviyede standardlarý hazýrlayan kuruluþlardan bazýlarý þunlardýr:
a)Milletlerarasý Standardizasyon Kuruluþu(ISO)
ISO Elektrik ve Elektronik konularý dýþýnda kalan bütün konularda milletlerarasý standardlarý hazýrlayan bir kuruluþtur.1947 yýlýnda Cenevre’de çalýþmalarýna baþlamýþ olup bugün 92 üyesi bulunmaktadýr.
ISO’nun amaçlarý,milletlerarasý mal ve hizmet mübadelelerini kolaylaþtýrmak, bilimsel,teknolojik ve ekonomik faaliyetlerde iþbirliðini geliþtirmek üzere standardizasyonun ve onunla ilgili çalýþmalarýn geliþtirilmesini saðlamaktýr.
Türk standardlarý enstitüsü,ISO’ya ülkemizin adýna 26 mayýs 1955 yýlýnda üye olmuþtur.
Enstitü,ISO’nun Politika Geliþtirme Komitelerinden;
a.INFCO(enformasyon komitesi)
b.DEVCO(geliþtirme komitesi)
c.COPOLCO(tüketici politikalarý komitesi)
d.CASCO(uygunluk deðerlendirme komitesi)
ve Genel Standardizasyon Prensipleri Komitelerinden;
REMCO(referans materyalleri komitesi)
STACO(standardizasyon prensipleri komitesi)’nun da üyesidir.
b)Milletlerarasý Elektroteknik Komisyonu(IEC)
1906 yýlýnda Cenevre’de faaliyetine baþlayan IEC elektrik,elektronik ve elektromekanik konularýnda milletlerarasý standardlarý hazýrlar.
c)Standardlarýn Uygulanmasý Ýçin Milletlerarasý Federasyon(IFAN)
Baþlýca görevleri;
a.Standardlarýn uygulanmasýný saðlamak.
b.Standardlarýn uygulanmasý ile ilgili dokümanlarý derlemek.
c.Konferanslar,sempozyumlar,seminerler ve toplantýlar düzenlemek.
d.Milletlerarasý standardlarýn bir örnek olarak kullanýmýný saðlamak.
d)Dünya Ambalajlama Teþkilatý(WPO)
Bu teþkilatýn amacý,milletlerarasý seviyede ambalajlama,ambalaj ve ambalaj malzemeleri konularýnda çalýþmalarda bulunmaktýr.
e)Avrupa Standardizasyon Kuruluþu(CEN)
Merkezi Brüksel’de bulunana ve 1960 yýlýnda faaliyete geçen CEN,elektrik ve elektroteknik konularý dýþýnda standardizasyon hazýrlayan bölgesel bir kuruluþtur.